Witamina K odpowiada w organizmie za krzepnięcie krwi, pomaga w gojeniu ran i mineralizacji kości, wzmacnia naczynia krwionośne. Jej niedobór jest przyczyną krwawień. Witamina K występuje w trzech różnych postaciach: K1 (filochinon), znajduje się w produktach roślinnych; K2 (menachinon), wytwarzana jest przez nasze bakterie jelitowe; K3 to syntetyczny związek chemiczny. Nasz organizm 90 proc. witaminy K1 pobiera z pożywienia (jej źródłem są m.in. zielone warzywa i owoce takie jak, sałata, brokuły, awokado, kiwi, oraz kalafior, banany, rzepa, niektóre oleje roślinne). Pozostałe 10 proc. stanowi witamina K2 wytwarzana przez bakterie układu pokarmowego, znajduje się ona również w produktach pochodzenia zwierzęcego (żółtko, wątróbka, sery, jogurty).
Spis treści
Za mało witaminy K
Noworodki rodzą się z niskim poziomem tego składnika – zaledwie 1/5 prawidłowej wartości – ponieważ przez łożysko przenika go zbyt mało, a same jeszcze nie mogą go wytwarzać ze względu na brak odpowiedniej flory bakteryjnej. Niewystarczającą ilość witaminy K zawiera także mleko mamy. Zatem witamina K dla noworodka jest niezwykle ważna.
Sprawdź TUTAJ, jak walczyć z trądzikiem niemowlęcym i innymi chorobami skórnymi.
Ryzyko choroby krwotocznej
Z tego też powodu dzieci karmione piersią są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia choroby krwotocznej, zwanej także krwawieniem z niedoboru witaminy K (skrót VKDB z ang. Vitamin K Deficiency Bleeding). Zagrożenie to w mniejszym stopniu dotyczy dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, które wzbogacone jest witaminą K. Ze względu na odmienną florę bakteryjną zaczynają one wytwarzać własną witaminę K wcześniej niż dzieci karmione mlekiem mamy, bo po ukończeniu drugiego tygodnia życia. Mogą w związku z tym mieć nawet 100 razy wyższy poziom tego składnika niż dzieci karmione mlekiem matki.
Groźne skutki choroby krwotocznej
Choroba krwotoczna nie występuje często, ryzyko wystąpienia jej u noworodków, które nie otrzymały po urodzeniu witaminy K, wynosi 10–1500 przypadków na 100 tys. urodzeń, w zależności od różnych czynników. Statystyki te pochodzą z badań zagranicznych, w Polsce nigdy nie prowadzono rejestru krwawień z niedoboru witaminy K i nadal takie statystyki nie są znane. Szczególnie narażone są noworodki urodzone w porodzie zabiegowym (tzn. przy zastosowaniu kleszczy, próżnociągu czy przez cesarskie cięcie) oraz te, których matki przyjmowały w czasie ciąży niektóre leki przeciwpadaczkowe, przeciwbakteryjne, przeciwzakrzepowe. Choroba krwotoczna może być dla noworodka lub niemowlęcia bardzo niebezpieczna, w jej wyniku mogą wystąpić krwawienia wewnątrzczaszkowe lub do innych narządów wewnętrznych (płuc, przewodu pokarmowego, dróg moczowych), a także krwawienie z pępka i ze skóry. Choroba może wystąpić w 3 postaciach: wczesnej ( w ciągu 24 godzin od urodzenia), klasycznej (między 2 a 7 dobą) i późnej (między 2 a 7 tygodniem życia). Najgorsza w skutkach jest ta późna, która może rozwinąć się do 3 miesiąca życia. Stanowić może nawet zagrożenie dla życia.
Witamina K dla noworodka – nowe i stare rekomendacje
Aby zapobiegać krwawieniom i obniżyć ryzyko ich występowania Polskie Towarzystwo Neonatologiczne, uwzględniając wytyczne ESPGHAN (Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii Dziecięcej i Żywienia) rekomenduje od 2016 roku profilaktyczne podawanie witaminy K wszystkim noworodkom w ciągu 6 godzin po urodzeniu.
Zalecane dawki witaminy K
Dla zdrowego noworodka zalecana dawka wynosi 1 mg witaminy K podanej domięśniowo lub 2 mg podanej doustnie w ciągu 6 godzin od urodzenia. Dzieci, które otrzymały witaminę K domięśniowo nie potrzebują kolejnych dawek, natomiast te, którym podano ją doustnie, powinny otrzymać kolejne 2 mg miedzy 4 a 6 dniem życia oraz 2 mg między 4 a 6 tygodniem życia (razem 3 podania). Możliwe jest także podawanie 1 mg doustnie jeden raz w tygodniu przez 3 miesiące.
PTN rekomenduje podawanie witaminy K jeden raz domięśniowo także wcześniakom, ale w dawkach uzależnionych od masy ciała: I tak, przy masie ciała od 500 do 1000 g jednorazowa dawka wynosi 0,3 mg, od 1001 do 1500 g – 0,4 mg, a powyżej 1500-2500g – 0,5 mg.
Poprzednio obowiązujące zalecenia z 2007 roku, w których rekomendowano niższe dawki witaminy K, pozwoliły wyeliminować klasyczną i zmniejszyć odsetek późnej postaci krwawień z niedoboru witaminy K. Ponieważ jednak wciąż zdarzały się przypadki późnej postaci tej choroby (w 80 proc. występujące w ośrodkowym układzie nerwowym, powodujące 15-20 proc. śmiertelności), zalecenia z 2007 roku zostały zmodyfikowane w 2016 roku i obowiązują w celu zapewnienia pełniejszej profilaktyki.
Domięśniowo czy doustnie?
Ze względu na skuteczność i wiarygodność podania (nie ma ryzyka ulania lub zwymiotowania przez dziecko, gdy do niego dojdzie należy w ciągu godziny podać powtórną dawkę) PTN rekomenduje domięśniową drogę podania witaminy K. Droga doustna jest możliwa w przypadku przeciwwskazań do zastosowania iniekcji domięśniowej (hemofilia) lub braku zgody rodziców na podanie domięśniowe. Nie jest ona zalecana noworodkom przedwcześnie urodzonym, z cholestazą (zastojem żółci), zaburzeniami wchłaniania jelitowego, w stanie zdrowia nie pozwalającym na podanie doustne oraz których matki otrzymywały leki wchodzące w interakcję z metabolizmem witaminy K.
Jeśli rodzice nie wyrażą zgody na domięśniowe podanie witamy K, powinni poinformować o swojej decyzji personel szpitala jeszcze przed porodem. Data podania witaminy K oraz wielkość dawki i sposób podania powinny zostać wpisane do książeczki zdrowia dziecka, podobnie jak odmowa rodziców na podanie preparatu.
Podawanie witaminy K noworodkom to potrzebna i bezpieczna procedura – twierdzi konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii prof. Teresa Jackowska. Jej zdaniem witaminę K otrzymało i otrzymuje miliony noworodków na całym świecie. Jednak mimo tych zapewnień część rodziców ma wątpliwości, co do potrzeby i sposobu jej podawania. O odpowiedź na najczęściej stawiane pytania poprosiliśmy neonatologa Joannę Żytyńską-Daniluk.
Na najczęściej zadawane pytania o witaminę K odpowiada neonatolog Joanna Żytyńska-Daniluk
– Czy w Europie i Stanach Zjednoczonych dzieciom podawane są takie same dawki jak w Polsce? Czy ta suplementacja jest dobrowolna, czy rodzice mogą odmówić jej podania?
– Podaż witaminy K nie jest jednakowa na całym świecie. Każdy kraj stosuje w tym względzie własne zalecenia i wydaje własne rekomendacje. Podawanie witaminy K jest profilaktyką, podobnie jak szczepienia ochronne, więc decyzja rodziców jest szanowana.
– Zalecaną formą podania witaminy K jest jednorazowa iniekcja. Jednak kłucie igłą noworodka jest trudne do zaakceptowania przez rodziców, którzy obawiają się, że może ono wywołać u dziecka ból i stres. Czy to na pewno słuszna metoda?
– Uważam że forma iniekcji jest najsłuszniejszą formą profilaktyki. Po podaniu doustnym jest niebezpieczeństwo ulania, wymiotów, zachodzi także wątpliwość, co do ilości wchłoniętej witaminy.
– Czy zamiast podawania domięśniowego zastrzyku noworodkowi przyszła mama nie mogłaby stosować diety bogatej w witaminę K?
– To nie wystarczy, by zminimalizować niedobory witaminy K, ponieważ w czasie ciąży bardzo słabo przenika ona przez łożysko. Nawet jeżeli przyszła mama będzie dbała o dietę bogatą w naturalną witaminę K i jadła w dużych ilościach rośliny zielone, jaja, produkty mleczne, awokado czy kiwi, nie ma gwarancji, że przez łożysko przeniknie wystarczająca jej dawka.
– Dlaczego rodzice nie są pytani o zgodę na podanie witaminy K w zastrzyku? Jeśli nie wyrażają zgody na iniekcję powinni poinformować o swojej decyzji, najlepiej na piśmie, personel szpitala jeszcze przed porodem.
– Na wszystkie zabiegi u noworodka potrzebna jest zgoda opiekuna prawnego. Jedynie procedury ratujące życie są z tego zapisu zwolnione. Przy wykonaniu zabiegów profilaktycznych postępowanie wymaga uzyskania wcześniejszej zgody rodzica.
Źródła:
- Profilaktyka krwawienia z niedoboru witaminy K. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pediatrii i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (2016). Praca poglądowa, zalecenia ekspertów. Aut. Teresa Jackowska, Jarosław Peregud-Pogorzelski, Pediatria Polska 91 (2016 ) str.602- 605
- https://www.ump.edu.pl/media/uid/267466f22aecf9d59d18/f90554.pdf
- Witamina K w zapobieganiu krwawień wynikających z jej niedoboru u noworodków, www.neonatologia.edu.pl
- Zalecenia dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K − aut. dr n. med. Justyna Czech-Kowalska, Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka, Instytut Pomnik − Centrum Zdrowia Dziecka, Standardy medyczne/Pediatria, 2016 rok, T.13, str.26-37
- Witamina K u noworodków i niemowląt – fakty, mity i hity. aut. Krystyna Knypl, Gazeta dla lekarzy, 15.05.2016 r.
- Witamina K – czy suplementacja u noworodków jest faktycznie konieczna? Ewa Krogulska, https://dziecisawazne.pl/witamina-k/
