Nagietek – odmiany, uprawa i zastosowanie

Jakie są gatunki i odmiany nagietka?

Do rodzaju Calendula należy kilkanaście gatunków występujących w różnych częściach świata, z czego dwa są uprawiane w Polsce. Największe znaczenie ma nagietek lekarski (Calendula officinalis), który wpasował się w krajobraz polskich ogrodów. Jednocześnie ma duże zastosowanie w ziołolecznictwie.

Ramka:
Czy wiesz, że nagietki potrafią przepowiadać pogodę? Kwiaty zamykają się w deszczowe dni. Jeśli rankiem są w pełni otwarte i usytuowane równolegle do poziomu gruntu, to znak, że w najbliższych godzinach nie będzie padało.

Nagietek lekarski

Nagietek lekarski to efektowna jednoroczna roślina rabatowa o zmiennej wysokości. Zależnie od odmiany osiąga od 25 do nawet 80 cm wysokości. Nagietki tworzą rozety złożone z szerokołopatkowatych (dolne) oraz lancetowatych (górne) liści. Zaletą nagietka jest długie kwitnienie, zwykle od połowy czerwca aż do jesiennych przymrozków. Kwiaty są zebrane w okrągłe koszyczki (to cecha rodziny astrowatych) o średnicy 3–4 cm. Mają barwę od ciemnożółtej do pomarańczowej. Nagietek lekarski przyciąga owady zapylające. Jest gatunkiem miododajnym. Wygląd kwiatów zależy od odmiany.

• ‘Ivory Princess’ – to rzadka odmiana, która czasem jest określana jako nagietek biały. W rzeczywistości ma pełne kwiaty o barwie delikatnie żółtej lub kremowej, z brązowym środkiem. Należy do odmian silnie rosnących, osiąga wysokość 60–80 cm.
• Nagietek ‘Geisha Girl’ – to odmiana o intensywnie pomarańczowych, wyrazistych, pełnych kwiatach. Osiągają one średnicę nawet do 10 cm i pod pewnymi względami przypominają inne znane rośliny – cynie. Nagietek dorasta do 50 cm wysokości.
• Nagietek ‘Lemon Gem’ – to odmiana wytwarzająca neonowo żółte kwiaty, które mogą być półpełne i pełne. Roślina mocno się krzewi. Docelowo osiąga 30–35 cm wysokości.
• Nagietek ‘Sunset Buff’ – to oryginalna odmiana wytwarzająca kwiaty kremowomorelowe. Brzegi płatków przebarwiają się na czerwono. Odmiana dorasta do 60 cm.

Nasiona i sadzonki nagietków często oferowane są pod nazwami handlowymi, takimi jak np. nagietek żółty niski, nagietek pomarańczowy, bez uwzględniania nazw odmian.

Nagietek polny

Nagietek polny (Calendula arvensis) to roślina jednoroczna występująca naturalnie w basenie Morza Śródziemnego, w Azji i Europie Środkowej. W Polsce nagietek polny nie jest spotykany powszechnie. Czasem jest uprawiany w ogrodach, wchodzi m.in. w skład mieszanek na łąki kwietne. Nagietek polny osiąga 30–40 cm wysokości. Wszystkie jego liście są siedzące, lancetowate. Kwitnie dłużej od nagietka lekarskiego, od wiosny (kwiecień, maj) aż do jesieni (październik). Kwiaty są drobne, zazwyczaj żółte.

Dawniej nagietek polny był szeroko wykorzystywany w medycynie ludowej. Współcześnie znacznie większe znaczenie ma jego kuzyn – nagietek lekarski. Jest jednak gatunkiem jadalnym, korzystają z niego miłośnicy „dzikiej kuchni”. Liście i pędy nagietka można dusić jak szpinak, marynować lub gotować.

Właściwości nagietka

Surowcem zielarskim są wysuszone kwiatostany nagietka lub same kwiaty języczkowe (traktowane jako płatki). Należy je suszyć naturalnie w miejscu przewiewnym, ciepłym lub w suszarni w temp. nieprzekraczającej 30°C. To dobre źródło m.in. flawonoidów, karotenoidów, saponin, kwasów organicznych i olejku eterycznego.

Nagietek jest często wykorzystywany zewnętrznie, w formie naparów do okładów lub maści. Pomaga na stany zapalne skóry i grzybice, a przy tym przyspiesza gojenie się ran. Stosuje się go na rany, stłuczenia, odmrożenia, obrzęki i siniaki. Nadaje się do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych. Ma m.in. właściwości przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i antybakteryjne. Działa rozkurczająco, dlatego stosuje się go do łagodzenia bolesnych miesiączek. Tak jak wiele innych roślin leczniczych pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego.

Przeczytaj także: Macerat, hydrolat czy tonik z nagietka? Który jest najlepszy do pielęgnacji skóry?

Jak uprawiać nagietek?

Uprawa nagietka lekarskiego i polnego jest łatwa – to rośliny dla osób początkujących. Nagietek lekarski radzi sobie na różnych typach gleb, także piaszczystych i mniej zasobnych w składniki pokarmowe. W zbyt żyznym i wilgotnym podłożu mocno się rozrasta, tworząc duże rozety, ale kwitnienie jest słabe. Nagietek polny preferuje podłoża bardziej wilgotne. Najlepsze jest dla niego stanowisko słoneczne, ewentualnie tylko lekko zacienione – wtedy długo i obficie kwitnie.

• Nasiona wysiewa się od marca do czerwca w rzędach oddalonych co 20–30 cm (40 cm u odmian wysokich). Głębokość siewu wynosi 1–2 cm.
• Gdy sadzonki mają po 2–3 liście właściwe (pierwsze dwa u siewek to liścienie), należy je pikować. Odległość pomiędzy roślinami powinna wynosić przynajmniej 15 cm (dla odmian niskich) i 30 cm (dla wysokich). Nagietki często rozmnażają się z samosiewu.
• Nagietek wymaga podlewania jedynie w czasie długotrwałych susz. Regularnego nawadniania wymagają natomiast rośliny uprawiane w pojemnikach.
• Nawożenie roślin rosnących na glebach żyznych nie jest konieczne, na mniej zasobnych można zastosować nawóz organiczny, np. obornik granulowany. Wystarczy jedna dawka zastosowana późną wiosną.
• Nagietki należy chronić przed chorobami grzybowymi (zwłaszcza mączniakiem prawdziwym) i szkodnikami (szczególnie mszycą). Można profilaktycznie opryskiwać je gnojówkami z pokrzywy lub czosnku.
• Trzeba regularnie zwalczać chwasty, które stanowią silną konkurencję w walce o wodę, światło, przestrzeń i składniki pokarmowe. Zachwaszczenie w pewnym stopniu można zmniejszyć poprzez ściółkowanie. Jednocześnie ogranicza to straty wody na skutek wyparowywania.

Zastosowanie nagietka w ogrodzie

Niskie odmiany nagietków w ogrodzie najczęściej uprawia się na obwódki oraz sadzi na pierwszym planie rabat. Rośliny są kojarzone z ogrodami wiejskimi, ale pasują do różnych stylów urządzania ogrodu. Nagietek polny, jak już wspomniano, czasem wchodzi w skład mieszanek nasion na łąki kwietne. Ponadto harmonijnie wpasowuje się do ogrodów naturalistycznych.

Rośliny pełnią ważną rolę fitosanitarną, ponieważ ich korzenie wydzielają substancje (fitoncydy), które zwalczają chorobotwórcze nicienie glebowe. Z tego powodu warto je uprawiać w warzywniaku, aby chronić rośliny jadalne. Kwiaty nagietków oprócz pszczół przyciągają także owady bzygowate, których larwy żywią się mszycami.

Nagietek to wartościowa roślina, która jest ceniona przez ogrodników ze względu na długie kwitnienie. Jest efektowna, pożyteczna w warzywniaku, a dodatkowo ma duże znaczenie w medycynie naturalnej. Warto wprowadzić ją do ogrodu i korzystać z jej zalet.