Czarny bez jest składnikiem wielu leczniczych produktów (również syropów dla dzieci), które można kupić w aptece. Kwiaty tej rośliny, przypominające koronki, należą do najbardziej cenionych naturalnych środków leczniczych w Europie. Pachną intensywnie, słodko, ciężko.
Spis treści
Co się kryje w kwiatach czarnego bzu
Kwiaty zawierają olejek eteryczny, flawonoidy (np. kwercetynę, rutynę), kwasy
(m.in. walerianowy, jabłkowy, ferulowy), garbniki, śluzy, witaminy C, A, z grupy B, glukozę, saponiny i wiele innych cennych składników wykazujących aktywność przeciwbakteryjną i przeciwzapalną. Napar z kwiatów może być stosowany zewnętrznie jako płukanka przy anginie, w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz do okładów w zapaleniu spojówek i stanach zapalnych skóry.
Jak zbierać kwiaty czarnego bzu?
Na początku warto się upewnić, czy wiemy, jak dokładnie wygląda czarny bez (łac. Sambucus nigra). To wysoki krzew lub niewielkie drzewo, dorastające do kilku metrów wysokości, o łukowato wygiętych pędach. Rośnie niemal w całej Europie w zaroślach, zagajnikach, sadach, lasach, przy polach i terenach podmokłych. Jego liście, często spotykane w klastrach po pięć listków, są ciemnozielone, z postrzępionymi krawędziami, a po zgnieceniu wydzielają silny zapach. Ciekawostka: kiedyś były używane w medycynie ludowej jako środek odstraszający owady. Rolnicy wkładali je do kapelusza, aby powstrzymać kąsające insekty.
Bez czarny kwitnie od maja do czerwca, a owocuje w sierpniu i we wrześniu. Surowiec najlepiej pozyskiwać z terenów czystych, z dala od dróg i terenów uprzemysłowionych. Kwiaty (mocno rozwinięte) ścinamy nożyczkami w słoneczny poranek, najlepiej zaraz po odparowaniu rosy. Staramy się nie ogołocić krzewów całkowicie, bo wtedy nie zaowocują.
Zbieramy całe baldachy, uważając, aby uronić jak najmniej żółtego pyłku, który odpowiada za aromat i kolor nalewki. Po zerwaniu kwiaty bzu trzeba rozłożyć na papierze w ciepłym, suchym miejscu, aby wyschły i aby mogli wydostać się z nich nieproszeni goście, czyli owady.
Nalewka z kwiatów czarnego bzu – właściwości zdrowotne
Nalewkę naprawdę warto mieć w swojej apteczce. Doskonale sprawdzi się w leczeniu przeziębień. Ma właściwości antywirusowe, napotne, dzięki czemu lekko obniża gorączkę, działa wykrztuśnie, chroni błony śluzowe w drogach oddechowych.
Duża zawartość rutyny sprawia, że picie tej nalewki wzmacnia układ krwionośny, zapobiega powstawaniu zakrzepów, obniża poziom złego cholesterolu we krwi i reguluje ciśnienie tętnicze. To jeszcze nie wszystkie jej zalety: łagodzi stany zapalne skóry, działa uspokajająco, przyspiesza przemianę materii, poprawia odporność organizmu.
W 2011 roku portal BioMedCentral opublikował badanie, które wykazało, że ekstrakty z czarnego bzu testowane in vitro hamowały wzrost komórek wirusowych i bakteryjnych po 48 godzinach [1]. W innym badaniu opublikowanym w 2016 r. przez czasopismo naukowe „Nutrients” przetestowano zdolność związków zawartych w czarnym bzie do skracania infekcji wirusowych u ludzi podróżujących samolotem. Stwierdzono klinicznie istotną różnicę w porównaniu z placebo [2].
Nalewka z kwiatów czarnego może być także pomocna w usuwaniu toksyn z organizmu, wspomaga perystaltykę jelit, zmniejsza stany zapalne stawów, ścięgien, mięśni.
Przepis na nalewkę z kwiatów czarnego bzu
Jest bardzo smaczna, a jej przygotowanie nie wymaga zbyt wiele wysiłku. Z jej wykonaniem z pewnością poradzą sobie nawet osoby, które dopiero zaczynają swoją przygodę z nalewkami. Samodzielnie wykonana, w ładnej butelce, może stanowić także doskonały prezent.
Składniki:
- 40–45 baldachów kwiatów czarnego bzu
- 2 cytryny (40 dag), najlepiej ekologiczne, niewoskowane
- 3 limonki
- 70 dag cukru
- 1 l spirytusu 96-procentowego
- 1 łyżeczka suszonego korzenia arcydzięgla
- litr wody, najlepiej źródlanej
Jak zrobić nalewkę z kwiatów czarnego bzu
Z wody i cukru gotujemy syrop. Wyszorowane cytryny kroimy w plastry, usuwamy pestki. Do wyparzonego słoja wkładamy kwiaty z dużą ilością żółtego pyłku (nie myjemy ich), przekładając je plastrami cytryny. Możemy (ale nie musimy) delikatnie oderwać grubą łodyżkę. Zalewamy je ostudzonym syropem i odstawiamy w nasłonecznione miejsce na 10 dni (najlepiej słoik przykryć gazą). Co pewien czas sprawdzamy, czy sok nie fermentuje, ewentualnie możemy przemieszać zawartość słoja wyparzoną łyżką.
Sok z kwiatów czarnego bzu zlewamy do garnka przez sito wyłożone gazą (nie zapominamy odcisnąć cząstek cytryn i kwiatów – tam znajduje się dużo smaku), mieszamy z sokiem z wyciśniętych limonek oraz ze spirytusem, na końcu dodajemy sproszkowany korzeń arcydzięgla. Przelewamy do butelek (najlepiej ciemnych) i pozostawiamy na 30 dni w ciemnym pomieszczeniu. Ostatnim krokiem będzie przelanie nalewki do butelek w taki sposób, aby uniknąć osadu.
Jak dawkować nalewkę z kwiatów czarnego bzu
Nie należy przekraczać dawki leczniczej, która wynosi maksymalnie 30 ml dziennie. Jeśli chcemy zapobiegać przeziębieniom i grypie w sezonie infekcyjnym, możemy przyjmować profilaktycznie jedną kroplę nalewki raz dziennie.
Czy nalewka z czarnego bzu jest trująca?
Czarny bez (zarówno owoce, jak i kwiaty) zawiera glikozydy cyjanogenne: sambunigrynę i prunazynę, które spożyte w znacznych ilościach powodują zatrucia, nudności, wymioty i ból brzucha. Na szczęście można łatwo zdezaktywować toksyczne związki w roślinie. Należy wcześniej poddać je działaniu wysokiej temperatury lub wysuszyć. Ponadto istotna jest również ilość czarnego bzu, którą spożyjemy. A ponieważ nalewka zazwyczaj nie jest przyjmowana w dużych dawkach, dlatego uznawana jest za bezpieczną.
Czy kwiaty czarnego bzu nadają się dla dzieci?
Nalewka z kwiatów czarnego bzu nie jest przeznaczona dla najmłodszych. Jeśli jednak chcielibyśmy, by i one skorzystały z dobroczynnych właściwości tej rośliny, możemy przyrządzić im syrop z kwiatów czarnego bzu.
Potrzebujemy do tego 40 w pełni rozwiniętych baldachów kwiatów czarnego bzu, 1 kg cukru, 1 l wody. Z cukru i wody gotujemy syrop. Kwiaty wkładamy delikatnie do wyparzonego słoja. Wystudzony syrop wlewamy do słoja z kwiatami, przykrywamy go gazą lub pergaminem, i zostawiamy na 10 dni, od czasu do czasu mieszając. Odcedzamy syrop przez sito, przelewamy do małych wyparzonych słoików lub butelek i przechowujemy w chłodnym miejscu. Rozcieńczamy wodą i podajemy maluchom od 3. roku życia.
Taki napój ma działanie wzmacniające, w szczególności gdy rozpoczyna się okres jesienno-zimowych infekcji sezonowych. A latem dzięki dodatkowi wody gazowanej zmieni się w orzeźwiającą lemoniadę. Zdecydowanie nie smakuje jak lekarstwo!
Źródła:
- Krawitz, C., Mraheil, M. A., Stein, M., Imirzalioglu, C., Domann, E., Pleschka, S., i in. (2011). Inhibitory activity of a standardized elderberry liquid extract against clinically-relevant human respiratory bacterial pathogens and influenza A and B viruses. BMC Complementary and Alternative Medicine, 11, 16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3056848/
- Tiralongo, E., Wee, S. S., Lea, R. A. (2016). Elderberry Supplementation Reduces Cold Duration and Symptoms in Air-Travellers: A Randomized, Double-Blind Placebo-Controlled Clinical Trial. Nutrients, 8(4), 182. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4848651/
Dodatkowe źródła:
- Macfarlane, S. (2021). 5 Incredible Elderflower Health Benefits. Pobrane z https://wilddispensary.co.nz/blogs/news/elderflower-health-benefits
- Dessinger, H. (2023). 6 Benefits of Elderflower + Recipes. Pobrane z https://mommypotamus.com/elderflower-benefits/https://mommypotamus.com/elderflower-benefits/
