Menopauza a psychika – jakie są przyczyny spadków nastroju?

Jak pokazują badania, nawet 70 proc. kobiet w wieku okołomenopauzalnym – czyli między 45. a 55. rokiem życia – narzeka na gorsze samopoczucie czy zaburzenia psychiczne, a nawet ma stany depresyjne [1].

– Często słyszę w gabinecie: „Panie doktorze, jeszcze niedawno cały dzień mogłam w ogródku pracować, a teraz nic mi się nie chce” – mówi lekarz ginekolog, dr n. med. Tadeusz Oleszczuk, współautor książki O menopauzie. Czego ginekolog ci nie powie. – Warto edukować pacjentki, że w czasie menopauzy istnieje wyższe ryzyko pojawienia się gorszego samopoczucia. Ale też, że istnieją metody, żeby poprawiać nastrój.

Jakie objawy psychiczne pojawiające się w trakcie menopauzy są zgłaszane najczęściej?

• wahania nastroju
• zaburzenia lękowe
• zespół lęku napadowego
• nerwica natręctw
• drażliwość
• płaczliwość
• nerwowość
• smutek
• niepokój
• problemy z pamięcią
• mgła umysłowa
• brak koncentracji
• brak pewności siebie
• zaburzenia apetytu
• spadek libido
• zaburzenia snu, bezsenność
• depresja

Jak sobie pomóc, gdy pojawiają się wymienione objawy psychiczne? – Przede wszystkim warto sprawdzić, z czego wynikają – zauważa Marzena Michałek, psychotraumatolożka, współzałożycielka MAMENO, pierwszej w Polsce platformy dla kobiet w okresie transformacji menopauzalnej. – Dobrze przyjrzeć się sobie, swojemu życiu, ale też pójść do lekarza i zrobić badania, by sprawdzić, co dokładnie się dzieje w naszym organizmie. Bo spadki nastroju w okresie menopauzalnym najczęściej wynikają z trzech powodów.

1. Zmiana stężenia hormonów w okresie przekwitania

Wiadomo, że wahania poziomu hormonów wpływają na samopoczucie – pogarsza się przed miesiączką, zmienia w ciąży, a także w okresie menopauzy. – Dlatego kobiety są nawet dwa razy częściej narażone na rozwój depresji klinicznej czy lęku – mówi Marzena Michałek. – Problem zaburzeń hormonalnych zaczyna się już po 35. urodzinach, co widać choćby po trudnościach z naturalnym zajściem w ciążę. Obniżaniu ulega poziom estrogenów i progesteronu, a przez to mamy zaburzenia autonomicznego układu nerwowego, co w efekcie prowadzi do zmian w sferze emocjonalnej oraz mniejszej odporności psychicznej – tłumaczy ekspertka.

To nie wszystko. Spada też poziom męskich hormonów, androgenów – testosteronu czy androstendionu – i to nawet o 60 proc. w porównaniu do stanu sprzed menopauzy. Jest to o tyle istotne, że ich optymalnie wysoki poziom w organizmie ma działanie przeciwdepresyjne.

2. Ogólny stan zdrowia

Zmiany hormonalne to nie jedyny czynnik – w końcu wszystkie kobiety w pewnym wieku mają menopauzę, a tylko część czuje wówczas niepokój i rozdrażnienie. Nie bez znaczenia jest ogólny stan zdrowia. Mniej więcej w połowie życia organizm zaczyna wystawiać nam rachunek za dotychczasowe nawyki – brak ruchu, lata w nadmiernym stresie, jedzenie śmieciowej i mało urozmaiconej żywności, przyjmowanie zbyt wielu niepotrzebnych leków.

Jedną z ofiar takiej codzienności jest nasz kluczowy gruczoł wydzielania wewnętrznego, czyli tarczyca. Gdy pracuje nieprawidłowo – i mamy niedoczynność, nadczynność, chorobę Hashimoto – potrafi dawać właśnie takie objawy, jak przewlekłe zmęczenie, zaburzenia pamięci, zaburzenia lękowe, objawy depresyjne. Podobnie manifestują się też niedobory niektórych składników odżywczych, na przykład witamin B i D, dobrze więc sprawdzić ich poziom.

Objawy psychiczne może dawać też gorsza praca neuroprzekaźników, która wynika m.in. z diety ubogiej w nienasycone kwasy tłuszczowe. Jak zauważa Marta Mieloszyk-Pawelec, specjalistka w zakresie mikroodżywiania badająca pacjentów pod kątem niedoborów, Polacy niemal powszechnie mają niskie poziomy NNKT. Wbrew zaleceniom dietetyków za rzadko jemy bogate w kwasy tłuszczowe ryby czy roślinne oleje tłoczone na zimno. Niska podaż dobrych tłuszczów przekłada się na gorszą pracę mózgu.

3. Nastawienie do starzenia się i zmian w życiu osobistym

Samopoczucie wielu kobiet pogarsza też świadomość przemijania i utraty młodości, urody. Często humor psują nam także zmiany osobiste, jakie nierzadko dzieją się w połowie życia. Pokazują to badania przeprowadzone dla The North American Menopause Society (NAMS). Czynnikiem pogłębiającym tendencje depresyjne u kobiet w tym czasie jest utrata/brak partnera, któregoś z rodziców, przyjaciół, a także pracy (stresująca jest też sama obawa o utratę stanowiska). Na nie najlepszy stan psychiczny dodatkowo ma wpływ picie alkoholu, pogarszający się w tym okresie własny stan zdrowia, ale też opieka nad starzejącymi się rodzicami.

Nie pomaga brak wsparcia społecznego. – Jak pokazują badania opublikowane w 2021 w „National Library of Medicine” („The relationship between social support, stressful events, and menopause symptoms”), kobiety wywodzące się z kultur szanujących dojrzałość mają znacznie mniej objawów menopauzy – zauważa Marzena Michałek. – W Polsce nie mamy z tym najlepiej. Dojrzałe Polki radzą sobie z tym dwojako. Część odczuwa tzw. syndrom zamykających się drzwi, czyli budzą się w nich wilczyce, stają się najlepszymi wersjami siebie. Jak opisała ten trend antropolożka Margaret Mead, mają postmenopauzalny wzlot.
Ale sporo kobiet 50+ wpada w smugę cienia. Pojawia się u nich rodzaj cichej rezygnacji, myślenie: „Jestem już stara, seks jest nie dla mnie, czas zająć się wnukami, robótkami…”. Dodatkowo, szczególnie w Polsce, wiele kobiet odczuwa tzw. syndrom pustego gniazda, czyli smutek z powodu wyprowadzenia się dzieci, nagłej pustki w domu, czucia się niepotrzebną. To bywa szczególnie dotkliwe, jeśli jakość pozostałych obszarów w życiu kobiety – małżeństwa, pracy, hobby – także pozostawia wiele do życzenia.

Przeczytaj także: https://naturalnieozdrowiu.pl/czy-seks-moze-byc-jeszcze-lepszy-po-menopauzie/

Psychiczne objawy menopauzy. Jak poprawić jakość życia kobiet

Występowanie niepokojących objawów psychicznych zawsze trzeba skonsultować z lekarzem specjalistą, który oceni, czy konieczna jest terapia (w przypadku depresji to np. stosowanie leków plus psychoterapia). Warto wykonać też badania – sprawdzić, w jakim stanie jest tarczyca, jaki jest poziom składników odżywczych ważnych dla pracy mózgu. Jeśli źródłem gorszego samopoczucia są objawy menopauzy, to bardzo często wystarcza stabilizacja poziomu hormonów, czyli hormonalna terapia zastępcza (HTZ). – Wiele kobiet za sprawą leczenia hormonalnego odzyskuje spokój, motywację do działania, ma większą sprawczość i już po kilku miesiącach stosowania HTZ czuje, że są szczęśliwsze – mówi Marzena Michałek. – Bywa, że łagodnieją nawet takie objawy, jak uderzenia gorąca, nocne poty, bezsenność, powraca libido.

Badania pokazują, że stosowanie terapii hormonalnej u kobiet w okresie okołomenopauzalnym może zmniejszyć też ryzyko rozwoju depresji klinicznej. Wiele kobiet, które zaczęły przyjmować estrogeny, a otrzymały w przeszłości niewłaściwie leki przeciwdepresyjne, stwierdziło, że objawy depresyjne ustąpiły po właściwie dobranej dawce i rodzaju terapii hormonalnej. I to do tego stopnia, że ograniczyły, a nawet zakończyły stosowanie leków przeciwdepresyjnych.

Dla kobiet, którym nastrój dodatkowo pogarszają zmiany życiowe, pomocna może być także terapia, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga w redukcji obniżonego nastroju i lęku w okresie okołomenopauzalnym.

Psychiczne objawy menopauzy. Metody łączone

Najlepszym pomysłem na poprawę nastroju czy obniżenie poziomu lęku jest łączenie metod terapeutycznych. Poza stosowaniem HTZ dobre efekty daje zmiana trybu życia. – Menopauza to często ostatni dzwonek, żeby w końcu zadbać o siebie – mówi dr Oleszczuk. – Żeby zacząć jeść zdrowo, czyli sięgać po produkty naturalne, bez tłuszczów trans i cukru, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe. Częściej jeść produkty bogate w tryptofan i tyrozynę, składniki niezbędne do produkcji serotoniny i dopaminy, hormonów szczęścia i przyjemności (to na przykład ryby, sery, soja, jaja, orzechy, warzywa strączkowe). Do poprawy samopoczucia przyda się też wzbogacenie diety o witaminy z grupy B oraz suplementacja witaminy D3, jeśli badania wykażą ich niedobory. Warto powtarzać to do znudzenia: zdrowa dieta działa cuda, a nie daje działań niepożądanych.

Zalecany jest też regularny wysiłek fizyczny: szybkie marsze, pływanie, chodzenie z kijkami, ale też energiczne wykonywanie czynności codziennych, takich jak wchodzenie po schodach, noszenie zakupów, sprzątanie itd. Mają one nawet swoją nazwę: NEAT, co w wolnym tłumaczeniu oznacza spontaniczną aktywność fizyczną niezwiązaną z treningiem. Świetne efekty daje też uprawianie jogi czy tai chi. – Każda czynność, która zwiększa poziom endorfin, działa tonizująco na ból i zmniejsza stres – mówi Marzena Michałek.

– Warto też znaleźć sobie hobby – dodaje Tadeusz Oleszczuk. – W połowie życia dzieci są odchowane, mają swoje sprawy, my mamy czas, nierzadko też życiowy dorobek. Kiedy, jak nie teraz, podróżować, spotykać się ze znajomymi? Może jest coś, co zarzuciliśmy w młodości, a nas uszczęśliwiało? Malowanie? Śpiewanie? Tańczenie tanga? Warto do tego wrócić. Skupienie się na czymś, co nas cieszy, też ma właściwości lecznicze, bo tonizuje stres, obniża ciśnienie, działa przeciwzapalnie. O ile w okresie menopauzy łatwo o gorszy nastrój, to – jak widać – są sposoby, żeby znacząco ten nastrój poprawić. I okres przekwitania uczynić najlepszym etapem w życiu kobiety.

Zobacz również: Marzena Rogalska: Kocham moją dojrzałość

Źródła:

1. Makara-Studzińska, M., Kryś-Noszczyk, K., Jakiel, G. (2014). Epidemiology of the symptoms of menopause – an intercontinental review. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny, 13(3), 203–211. https://doi.org/10.5114/pm.2014.43827
2. Forum Przeciw Depresji. (2020). Naukowcy: „Depresja dotyka aż 70 proc. kobiet przechodzących menopauzę”. Wymieniono czynniki ryzyka. Pobrane z https://forumprzeciwdepresji.pl/2800/naukowcy-depresja-dotyka-az-70-proc-kobiet-przechodzacych-menopauze-wymieniono-czynniki-ryzyka
3. Oleszczuk, T., Augustyn-Protas, A. (2023). O menopauzie. Czego ginekolog ci nie powie. Bielsko-Biała: Pascal.
4. Broniarczyk-Czarniak, M. (2017). Zaburzenia psychiczne współistniejące z chorobą Hashimoto — przegląd piśmiennictwa. Psychiatria, 14(4), 209–216.
5. Przybylak, M., Grabowski, J., Bidzan, L. (2021). Wpływ zaburzeń sekrecji hormonów tarczycy na funkcje poznawcze. Psychiatria Polska, 55(2), 309–321. https://www.psychiatriapolska.pl/Cognitive-functions-and-thyroid-hormones-secretion-disorders,112470,0,1.html
6. Kulkarni, J., Gavrilidis, E., Hudaib, AR., Bleeker, C., Worsley, R., Gurvich, C. (2018). Development and validation of a new rating scale for perimenopausal depression—the Meno-D. Translational Psychiatry, 8(123). https://www.nature.com/articles/s41398-018-0172-0
7. Kulkarni, J. (2018). Perimenopausal depression – an under-recognised entity. Australian Prescriber, 41, 183–5. https://www.nps.org.au/australian-prescriber/articles/perimenopausal-depression-an-under-recognised-entity
8. Gibbs, Z., Lee, S. Kulkarni, J. (2015). The unique symptom profile of perimenopausal depression. Clinical Psychologist, 19(2), 76–84. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1111/cp.12035?journalCode=rcnp20
9. Burt, V. K., Stein, K. (2002). Epidemiology of depression throughout the female life cycle. The Journal of Clinical Psychiatry, 63 Suppl 7, 9–15. https://www.psychiatrist.com/jcp/depression/premenstrual-dysphoric-disorder/epidemiology-depression-throughout-female-life-cycle/
10. Mieloszyk-Pawelec, M. Mizera, O. (2022). Do schrupania! Jedz według zasad mikroodżywiania. Bielsko-Biała: Pascal.
11. Freeman, E. W., Sammel, M. D., Lin, H., Nelson, D. B. (2006). Associations of hormones and menopausal status with depressed mood in women with no history of depression. Archives of General Psychiatry, 63(4), 375–382. https://doi.org/10.1001/archpsyc.63.4.375
12. Parry, B.L. (2008). Perimenopausal depression. The American Journal of Psychiatry, 165(1), 23–27. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2007.07071152
13. Rajewska, J., Rybakowski, J.K. (2003). Depression in premenopausal women: gonadal hormones and serotonergic system assessed by D-fenfluramine challenge test. Progress in Neuro-psychopharmacology & Biological Psychiatry, 27(4), 705–709. https://doi.org/10.1016/S0278-5846(03)00085-X
14. Rasgon, N.L., Altshuler, L.L., Fairbanks, L.A., Dunkin, J.J., Davtyan, C., Elman, S., i in. (2002). Estrogen replacement therapy in the treatment of major depressive disorder in perimenopausal women. The Journal of Clinical Psychiatry, 63 Suppl 7, 45–48. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11995778/
15. Sloan, D.M., Kornstein, S.G. (2003). Gender differences in depression and response to antidepressant treatment. The Psychiatric Clinics of North America, 26(3), 581–594. https://doi.org/10.1016/s0193-953x(03)00044-3
16. NHS. (2022). Menopause and your mental wellbeing. Pobrane z nhsinform.scot/healthy-living/womens-health/later-years-around-50-years-and-over/menopause-and-post-menopause-health/menopause-and-your-mental-wellbeing
17. West, M. (2021). Menopause and depression: Is there a link? Pobrane z medicalnewstoday.com/articles/menopause-and-depression
18. Newson, L. (2022). Mental health and emotional wellbeing in the perimenopause and menopause. Pobrane z balance-menopause.com/uploads/2022/01/Mental-health-and-emotional-wellbeing-booklet.pdf
19. Brudkiewicz, P. (2021). Depresja okołomenopauzalna. Pobrane z mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/77245