Wcale nie trzeba wylać na siebie wrzątku, by doszło do poparzenia. Wystarczy, że będzie to płyn o temperaturze ok. 50°C, by po 3 minutach doszło do uszkodzeń tkanek powierzchniowych. Jeśli temperatura będzie wyższa, np. 70°C – już po chwili. Im temperatura wyższa i z im większą powierzchnią ciała miała kontakt, tym oparzenie poważniejsze i sięga głębiej. Dlatego w przypadku oparzeń kluczowy jest czas – im szybciej zaczniesz działać, tym większa szansa, że zmniejszysz uszkodzenia, jakie poczyni wysoka temperatura.
Oparzenia powstają w wyniku działania wysokiej temperatury, prądu elektrycznego bądź czynników chemicznych oddziałujących na ciało człowieka.
Spis treści
Oparzenia – rodzaje i stopnie
Rodzaje oparzeń
- termiczne – czynnikiem sprawczym może być ogień lub silnie nagrzane powierzchnie (również para wodna i wrzątek)
- elektryczne – czynniki sprawcze to prąd elektryczny (stały lub zmienny) albo piorun
- chemiczne – czynniki sprawcze to substancje chemiczne: kwasy lub silne zasady
- radiacyjne – w wyniku oddziaływania promieniowania*
Stopnie oparzenia termicznego
W zależności od tego, jak poważne uszkodzenia zaszły w tkankach, oparzenia dzielimy na:
- oparzenie I stopnia – dotyczy tylko wierzchniej warstwy skóry, czyli naskórka. Objawy: skóra jest zaczerwieniona, lekko obrzęknięta, pojawia się piekący ból
- oparzenie II stopnia – sięga głębiej pod naskórek. Objawy: silne zaczerwienienie i obrzęk, pęcherze wypełnione surowiczym płynem, silny ból
- oparzenie III stopnia – zniszczenie całej warstwy skóry (martwica skóry), często także tkanek położonych pod nią
- oparzenie IV stopnia – zwęglenie skóry
Oto co powinnaś zrobić, gdy dojdzie do oparzenia termicznego.
Pierwsza pomoc i resuscytacja w dobie COVID-19
Oparzenia – pierwsza pomoc
Krok 1: polewaj oparzenie chłodną wodą
Idź do najbliższej umywalki i włóż oparzone miejsce pod strumień chłodnej (ale nie lodowatej), bieżącej, czystej wody. Polewaj je ok. 15 minut, do czasu aż ustąpi ból. Dzięki temu skutecznie zmniejszysz temperaturę skóry, co zniweluje rozległość oparzenia, zadziała przeciwobrzękowo, a także przeciwbólowo.
Gdy poparzone zostało dziecko do lat 5, chłodzenie za pomocą chłodnej wody ogranicz do ok. 5 minut. Tak małe dzieci mają zmniejszoną zdolność termoregulacji, co grozi wystąpieniem hipotermii.
Jeżeli do oparzenia doszło wewnątrz jamy ustnej (np. po wzięciu do ust łyku gorącego płynu), płucz ją zimną wodą lub ssij kostkę lodu. Ale w innych przypadkach nigdy nie stosuj lodu do chłodzenia miejsca oparzenia. Gwałtowne chłodzenie poparzonej skóry lodem może doprowadzić do skurczu naczyń krwionośnych i ograniczenia przepływu krwi przez uszkodzone tkanki.
Często zdarza się, że do oparzenia dochodzi u kogoś ubranego – np. poprzez wylanie gorącego płynu na nogi osoby w spodniach. W takiej sytuacji swoje postępowanie należy dostosować do okoliczności. Ogólne zalecenia mówią, żeby w miarę możliwości zdjąć mokrą odzież. Przesiąknięty gorącym płynem materiał tworzy parzący kompres, co pogłębia uszkodzenia. Nie wolno odzieży usuwać tylko wówczas, gdy przywarła do ciała – wówczas powinno się wyciąć i usunąć materiał naokoło oparzenia i dopiero wtedy zacząć schładzać poparzone miejsce. Jeśli jednak:
- jest to cienka koszula lub rajstopy,
- z jakichś powodów nie możemy zdjąć ubrania,
- nie mamy pod ręką nożyczek,
- nie mamy pewności, czy materiał przywarł do ciała,
a stoimy tuż przy łazience, szybciej będzie, jeśli polejemy poparzenie zimną wodą bezpośrednio przez materiał.
Uwaga! Jeśli oparzenia są bardzo rozległe, np. urazu doznały całe plecy czy nogi, poszkodowaną osobę można poddać działaniu zimnej wody nie dłużej niż przez kilka minut. Dłuższe chłodzenie może doprowadzić do szoku termicznego. Następnie zabezpieczamy poszkodowanego przed utratą ciepła, okrywając go np. kocem. W przypadku poważnych oparzeń zawsze wzywamy karetkę pogotowia!
Poparzona ręka – zdejmij biżuterię!
Jeśli oparzone zostały okolice ręki – jak najszybciej zdejmij biżuterię: bransoletkę, pierścionki, zegarek. Możesz to robić, jednocześnie polewając rękę wodą. Rozepnij mankiety koszuli czy bluzki. Okoliczne tkanki pod wpływem wysokiej temperatury mogą spuchnąć i pozostawienie biżuterii mogłoby doprowadzić do powstania martwicy tkanek.
Użądlenie osy lub pszczoły – co robić? Jak reagować na wstrząs anafilaktyczny?
Krok 2: załóż opatrunek
Jeśli polewanie wodą przyniesie ulgę, skóra będzie tylko lekko zaróżowiona, ból ustąpi i ocenisz, że oparzenie nie było poważne, nie musisz już dalej robić nic. Jeśli lekko piecze, ulgę może przynieść posmarowanie oparzenia żelem aloesowym lub maścią z nagietka. Jeżeli jednak pomimo polewania zimną wodą skóra nadal jest zaczerwieniona, pojawiają się na niej pęcherze lub rany – osłoń uszkodzone miejsce jałowym opatrunkiem, np. gazą. Pomoże to uniknąć zakażenia.
Lepszym wyborem jednak będzie położenie na oparzone miejsce opatrunku hydrożelowego – można go zastosować na oparzenia od I do III stopnia. Taki opatrunek działa przeciwbólowo, chłodzi i również chroni przed zakażeniem. Jest elastyczny, przezroczysty i nie przyklei się do skóry. Tworzy na uszkodzonej powierzchni ciała jak gdyby warstwę „sztucznej skóry” i wchłania wysięk z rany. Do tego stwarza wilgotne środowisko, dzięki czemu przyspiesza gojenie tkanek i zmniejsza ryzyko powstania blizny.
Dzięki temu, że opatrunek jest plastyczny, dopasowuje się do kształtu tkanek. Można go położyć w okolicy twarzy lub na stawie (np. na kolano). Opatrunek hydrożelowy można przymocować np. bandażem lub przylepcem włókninowym.
Po zabezpieczeniu oparzenia jak najszybciej udaj się do lekarza, który oceni rozległość uszkodzenia skóry i zleci odpowiednie leczenie.
Apteczka turystyczna – co powinna zawierać?
Poparzenie – tego nie rób!
Pamiętaj, że w przypadku poważniejszych poparzeń (żywoczerwona skóra, bąble, rany) w żadnym wypadku nie wolno:
- przekłuwać bąbli
- uszkodzonej skóry smarować żadnymi maściami ani masłem (może to doprowadzić do zakażenia!)
- polewać poparzeń wódką ani posypywać solą – może to spowodować większe uszkodzenia, a także wystąpienie szoku bólowego
- wylewać na poparzenia surowego białka jaja – grozi zakażeniem salmonellą
- smarować żadnymi kolorowymi płynami odkażającymi, np. gencjaną. Utrudni to lekarzowi ocenę stanu, w jakim znajduje się uszkodzona tkanka oraz jak przebiega proces jej gojenia
Udar mózgu – szybka pomoc ratuje życie!
Krok 3: kiedy do lekarza, a kiedy na pogotowie?
Pilnie skontaktuj się z lekarzem lub wezwij pogotowie, jeśli:
- oparzenie jest poważne, powoduje silny ból i oparzona została duża powierzchnia ciała* (oparzenie I, II i III stopnia – patrz ramka na końcu tekstu). Jeśli poparzeniu uległa duża część ciała, np. całe plecy, poszkodowanego należy okryć, tak by gwałtownie się nie wyziębił, i pilnie wezwać pomoc
- do poparzenia doszło podczas pożaru i widać uszkodzenia skóry na twarzy, opalenie brwi i włosów w nosie, oparzenie ust, sadzę w ślinie, ustach, Takie objawy mogą świadczyć o tym, że doszło do oparzenia górnych dróg oddechowych. Jak czytamy w materiałach przygotowanych przez Medicover, „szczególną sytuacją, która może stanowić zagrożenie, jest przebywanie w płonącym lub silnie zadymionym pomieszczeniu. Może wówczas dojść do oparzenia górnych dróg oddechowych. W takim przypadku obrzęk oparzonych gorącym powietrzem tkanek miękkich może spowodować trudną do opanowania niedrożność dróg oddechowych. Pamiętając o tym, należy jak najszybciej ewakuować siebie oraz inne osoby z takich pomieszczeń!”
- do poparzenia doprowadził kontakt z chemicznymi substancjami lub porażenie prądem
UWAGA! W przypadku rozległych, poważnych oparzeń, do których doszło podczas pożaru, porażenia prądem lub piorunem, a także gdy sytuacja wydaje ci się groźna i nie wiesz, co robić, zadzwoń na pogotowie! Otrzymasz od dyspozytora konieczne informacje i instrukcje, jak najlepiej postąpić.
Przełom w leczeniu oparzeń
* Materiały szkoleniowe przygotowane przez Medicover.
