Spis treści
Czy jarzębina jest trująca?
Zjedzenie owoców jarzębiny prosto z drzewa, na surowo, może powodować wymioty, biegunkę, niestrawność i bóle głowy. Regularne spożywanie surowych owoców lub zjedzenie dużej ilości jednorazowo niesie za sobą ryzyko uszkodzenia nerek.
Szkodliwym składnikiem jagód jest kwas parasorbowy, który m.in. podrażnia błony śluzowe żołądka. Jednak poddany obróbce termicznej, a także przemrożeniu (np. po jesiennych przymrozkach), przekształca się w niegroźny, nietoksyczny kwas sorbowy.
Oprócz tego nasiona jarzębiny zawierają toksyczne glikozydy cyjanogenne, które również należy poddać działaniu wysokiej temperatury (lub odseparować nasiona od miąższu, np. przecierając owoce przez sito).
Jaka dawka jarzębiny może nam zaszkodzić?
Świeża jarzębina zawiera ok. 3–7 mg kwasu parasorbowego na 1 g. Zjedzenie nawet kilku lub kilkunastu owoców może spowodować odczuwalne skutki zatrucia. Jest to jednak kwestia indywidualnych uwarunkowań organizmu.
Na szczęście ze względu na gorzko-kwaskowato-cierpki smak surowe owoce jarzębu nie są atrakcyjnym kąskiem.
Co zawierają owoce jarzębiny? Jak są wykorzystywane?
Owoce jarzębiny są skarbnicą związków aktywnie czynnych, które mają pozytywny wpływ na organizm. W mięsistych jagodach znajdują się kwasy organiczne, karotenoidy, garbniki, węglowodany i pektyny. Jarzębina zawiera ponadto witaminy C, K, witaminy z grupy B i sole mineralne (wapń, magnez, cynk, mangan, miedź i żelazo).
Lecznicze właściwości jarzębiny wykorzystywano już w starożytnej Grecji. W środkowej i wschodniej Europie zaczęto jej używać dopiero od średniowiecza. Jarzębina miała znaczenie m.in. jako środek przeczyszczający, moczopędny, hamujący krwawienia i pomagający przy chorobach płuc. Dzisiaj stosowanie rośliny w ziołolecznictwie jest rzadziej praktykowane. Z owoców można korzystać w formie naparów (parzone jak herbata) czy odwarów (gotowane przez ok. 15 minut). Jarzębinę częściej spożywa się w formie przetworów.
Jak przygotować jarzębinę?
Owoce zbiera się, gdy dojrzeją, czyli w październiku i listopadzie. Najlepiej robić to po nadejściu pierwszych przymrozków. Mają wtedy delikatniejszy smak i, co najważniejsze, rozkładowi ulega kwas parasorbowy (ale jednocześnie spada również zawartość witaminy C). Przed przygotowaniem przetworów z owoców jarzębiny zaleca się je dodatkowo przemrozić w zamrażarce lub ugotować. Pierwszy sposób jest korzystniejszy, gdyż owoce tracą mniej cennych właściwości.
Ponadto jarzębinę można suszyć – w temp. ok 40°C, do czasu aż skórka zacznie się marszczyć i jarzębina zacznie przypominać rodzynki. Pojedyncze owoce oddziela się od baldachów dopiero po wysuszeniu czy przemrożeniu.
Z owoców jarzębiny można przygotowywać m.in. konfitury i nalewki. Zwykle łączy się ją z innymi owocami dla wzbogacenia smaku.
Konfitura jarzębinowa – przepis
Składniki:
- ¾ kg przemrożonych owoców jarzębiny
- ½ kg jabłek
- 1 szklanka wody
- ½ szklanki cukru
Przygotowanie: owoce jarzębiny należy umieścić w naczyniu z wodą i podgrzewać na małym ogniu. Gdy zaczną pękać, dosypujemy cukier i dokładnie mieszamy. Następnie dodajemy jabłka pokrojone w drobną kostkę. Całość należy gotować, regularnie mieszając, aż konfitura uzyska gęstą, jednorodną konsystencję. Gotową przekładamy do słoików. Przetwory zaleca się pasteryzować przez kilkanaście minut.
Nalewka z jarzębiny – przepis
Składniki:
- ½ kg owoców jarzębiny
- laska wanilii
- garść rodzynków
- 200 ml spirytusu 95%
- 300 ml wódki
- 2-3 łyżki cukru
Przygotowanie: owoce po przegotowaniu należy rozdrobnić (najlepiej usunąć z nich nasiona), zalać spirytusem i wódką, dodać cukier i wanilię. Naczynie umieszczamy w ciemnym, ciepłym miejscu. Można nim regularnie, np. raz dziennie, wstrząsać. Po 4–6 tygodniach nalewkę należy przecedzić przez gazę i przelać do butelek.
Czy inne części jarzębiny są jadalne?
Oprócz owoców znaczenie w ziołolecznictwie mają kwiaty jarzębiny zbierane na początku kwitnienia. Ścina się całe baldachy, a następnie suszy w ciepłym miejscu, wolnym od bezpośredniego nasłonecznienia. Kwiaty po wysuszeniu przeciera się na sicie lub ręcznie rozdrabnia i oddziela od baldachów. Są bogate m.in. w antocyjany, kwasy organiczne i karotenoidy. Mają łagodniejsze działanie od owoców. Wykazują m.in. właściwości moczopędne.
Jarząb pospolity jest najbardziej znanym przedstawicielem rodzaju Sorbus. Oprócz niego można korzystać z dobrodziejstw innych gatunków, takich jak jarząb mączny czy jarząb brekinia. Trzeba przy tym pamiętać, że to grupa drzew (bądź krzewów), których owoce stają się jadalne dopiero po odpowiednim przygotowaniu.
Sprawdź również: Sok z jarzębiny jest dobry na odporność! Sprawdź, jak go stosować
