Kiedy maluszek idzie pierwszy raz do przedszkola, przeżywa to cała rodzina. To naturalne, bo wszystko się zmienia. Zmiany następują w każdym obszarze. Zmienia się rytm dnia, ilość wspólnie spędzanego czasu, posiłki, rodzaj zabawek. Nic dziwnego, że budzi to wiele obaw, lęków i silnych emocji.
Kluczowym elementem przejścia przez tę zmianę jest świadome podejście do adaptacji przedszkolnej. Czasy, w których adaptacja w przedszkolu była uważana za fanaberię rodziców, już dawno minęły. Całe szczęście, bo naukowcy jasno wykazują w swoich badaniach, że odpowiednia adaptacja, w którą zaangażowani są rodzice i nauczyciele, bezpośrednio wpływa na proces przyzwyczajania się dziecka do przedszkola [1].
Spis treści
Adaptacja w przedszkolu – dlaczego jest taka ważna?
Rozpoczęcie nowego etapu w życiu dziecka wiąże się ze stresem. Bardzo często rozpoczęcie przedszkola jest jego pierwszym tak dużym wyzwaniem. To, jak poradzi sobie z tą sytuacją, będzie bezpośrednio wpływać na późniejsze nastawienie do nowych wyzwań i trudności. Ważne jest więc to, by nie bagatelizować procesu adaptacji i nie mówić: „Jakoś to będzie. Popłacze i przestanie”.
Nastawienie do przedszkola mocno wpływa również na socjalizację dziecka. Jeżeli maluszek źle czuje się w nowym otoczeniu, to z pewnością nie będzie chętny i otwarty na nawiązywanie relacji z rówieśnikami.
Kolejnym ważnym powodem, dla którego do adaptacji warto podejść z zaangażowaniem, jest to, że wpływa ona na budowanie właściwego stylu przywiązania z rodzicem. Aby relacja oparta była na poczuciu bezpieczeństwa i stabilności, dziecko musi otrzymać wsparcie i bezwarunkową akceptację jego trudnych emocji.
Stres u dzieci – jak sobie z nim radzić?
Idealna adaptacja przedszkolna, czyli jaka?
Coraz więcej przedszkoli tworzy swój własny program adaptacyjny. Najczęściej rodzice dostają informację, że mogą pierwszego dnia wspólnie z dzieckiem uczestniczyć w zajęciach. Organizowany jest także tzw. „dzień adaptacyjny”, którego celem jest poznanie murów przedszkolnych. Niestety, te pomysły niewiele wspólnego mają z adaptacją w przedszkolu. Są one oczywiście ważne i potrzebne, ale adaptacja przedszkolna nie powinna trwać jeden dzień.
Przyzwyczajanie dziecka do przedszkola to proces, który trwa kilka dni lub tygodni, w zależności od potrzeb. Nie warto również ustalać sztywnego planu z góry zakładającego wszystkie kroki, ponieważ nikt nie wie, czego będzie potrzebować maluszek i jak będzie się czuł w danej sytuacji. Program musi być więc elastyczny i stworzony we współpracy z rodzicem.
Co ważne, rodzic ma prawo proponować swoje zasady i określić granice, czyli zakomunikować, na które działania się nie zgadza (na przykład na wyrywanie dziecka z rąk).
Rodzic ma prawo:
- dokładnie wypytać nauczycieli, jaki mają plan na adaptację
- współtworzyć plan i zmieniać go według potrzeb
- ustalać jasne granice, na przekroczenie których się nie zgadza (np. wyrywanie dziecka z rąk, zmuszanie do jedzenia)
- zadzwonić w ciągu dnia, by upewnić się, że maluszek dobrze się czuje
- nie zgodzić się na zaprowadzanie dziecka do sali siłą
- przekazać całą listę potrzeb dziecka i oczekiwać, że będzie przestrzegana
Warto pamiętać, że oddając dziecko do przedszkola, nie oddajemy go na własność. Każdy aspekt, jaki dotyczy maluszka, powinien być uzgadniany z rodzicem i – co najważniejsze – opinia rodzica musi być brana pod uwagę.
Leśne przedszkole – dzieciństwo blisko natury
Dziecko w przedszkolu – 8 zasad udanej adaptacji przedszkolnej
1. Wcześniejsza rozmowa z dzieckiem
Maluszek zazwyczaj nie potrafi zrozumieć, dlaczego musi chodzić do przedszkola. Wcześniejsza rozmowa oswajająca ten temat jest więc pierwszym krokiem, który musimy podjąć, by pomóc dziecku w tej trudnej sytuacji. Na rynku dostępnych jest wiele książek przybliżających ten temat, można się na nich oprzeć.
Warto wyjaśnić, czym jest przedszkole, dlaczego dziecko będzie tam chodzić, co będzie tam robić, ile czasu będzie tam spędzać itp. Największy lęk budzi nieznane. Pomóżmy więc dziecku oswoić ten lęk spokojnymi rozmowami.
2. Wspólne poznawanie przedszkola
Najbardziej powszechnym modelem adaptacji jest towarzyszenie rodziców na zajęciach. To bardzo pomaga maluszkom. Z jednej strony dziecko poznaje nowe otoczenie, nowe zabawki, nauczycieli i rówieśników. Z drugiej strony ma obok siebie zaufaną osobę. To działa jak ostoja bezpieczeństwa i pomaga w otwarciu się na nowe doświadczenia. Pomocne jest to także dla rodzica, gdyż zyskuje zaufanie do przedszkola.
3. Małe i powolne kroki
Nie ma jednego słusznego sposobu na przyzwyczajanie dziecka do przedszkola. Jednemu dziecku wystarczy, jak rodzic będzie z nim przez kilka dni, drugie natomiast będzie potrzebowało kilku tygodni. Z tego względu bardzo istotne są malutkie kroki, na przykład: jednego dnia dziecko będzie w przedszkolu przez godzinę, drugiego przez dwie godziny itp.
4. Poczucie niedosytu
O wiele lepiej jest, gdy dziecko czuje lekki niedosyt przedszkola, niż gdy zostaje w nim za długo. Pierwsze chwile w nowym miejscu powinny być więc krótkie, by zwiększyć ciekawość i ekscytację.
5. Współpraca z kadrą
Za proces adaptacji dziecka w przedszkolu nigdy nie powinna być odpowiedzialna jedna strona. Rodzice i kadra powinni współpracować i dzielić się obowiązkami. Przykładowo: rodzic wchodzi do szatni z dzieckiem, a nauczyciel wychodzi na powitanie.
6. Brak kar i nagród
Karanie dziecka za to, że płacze przy pożegnaniu, jest szkodliwe. Karą są również negatywne komunikaty typu: „Wstyd mi za ciebie”, „Taki duży, a płacze”. Niewskazane są także nagrody. Dlaczego? Jeżeli dziecko będzie dostawało nagrodę za to, że zostanie w przedszkolu, nigdy nie będzie traktowało tego miejsca jako czegoś naturalnego i oczywistego.
7. Prawdomówność
Mówienie prawdy dziecku jest szczególnie istotne, jeżeli nie chcemy pogłębiać lęku. Nie mówmy zatem: „Idę tylko do sklepu, zaraz wracam”, jeżeli nie zamierzamy tego zrobić. Wymykanie się pod różnymi pretekstami powoduje, że dziecko będzie się kurczowo trzymać rodzica. A tego przecież chcemy uniknąć.
8. Konsekwencja i stanowczość
Zwątpienie rodziców budzi niepokój dziecka. Jeżeli rodzic nie jest pewny, czy dziecku będzie dobrze w nowym miejscu, to jak ma się do tego przekonać samo dziecko? Właśnie dlatego wybór przedszkola, które budzi zaufanie, jest taki ważny.
Jeżeli rodzic ma pewność, że przedszkole jest odpowiednie, a nauczyciele empatyczni i pomocni, to dziecku łatwiej będzie się przekonać do nowego miejsca. Wartości przedszkola powinny być zbieżne z wartościami rodziców.
25 najbardziej rozwijających zabaw dla przedszkolaka
Kryzysy w adaptacji dziecka w przedszkolu
W temacie adaptacji przedszkolnej warto również spojrzeć na kryzysy, które są nieodłącznym jej elementem. Najczęściej pierwszy kryzys przychodzi po około 4 dniach pobytu w przedszkolu. Dziecko zdaje sobie wtedy sprawę z tego, że przedszkole będzie nieodłącznym elementem jego codzienności. Również wszystkie zabawki, które były nowością, powszednieją. Pojawia się więc zniechęcenie i opór. Warto zaznaczyć, że nie każdy kryzys jest alarmem, czasami to po prostu trudność, którą z czasem można oswoić. Należy zachować czujność.
Sygnały alarmowe w adaptacji w przedszkolu [2]
- opowieści o niepokojących zachowaniach i sytuacjach
- silne, intensywne emocje
- brak postępów
- pogorszenie funkcjonowania i objawy somatyczne
- przyjmowanie postawy zamrożenia w przedszkolu
Jeżeli zauważymy u dziecka powyższe zachowania, to warto spotkać się z nauczycielami, by omówić swoje obserwacje. Może to być sygnał do tego, żeby skonsultować się także z psychologiem dziecięcym, który określi gotowość i trudności dziecka. W przypadku adaptacji w przedszkolu nie warto zwlekać!
Przedszkole jest fajne!
Pomimo wszystkich trudności adaptacyjnych, które dotykają większość dzieci, oraz całej reorganizacji życia codziennego, przedszkole jest ogromną wartością w życiu malucha. Dzięki chodzeniu do przedszkola dziecko uczy się nowych umiejętności społecznych, emocjonalnych i poznawczych. Poznaje pierwszych przyjaciół, uczy się współpracy, przyswaja nowe zasady. Poznaje świat!
Źródła:
- Gierszewska, A. (2018). Adaptacja dziecka do przedszkola – wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i Niemczech w 2014 roku. Przegląd Pedagogiczny, 21, 185–195. Pobrane z https://przegladpedagogiczny.ukw.edu.pl/archive/article/75/1/
- Janeczek-Romanowska, A., Marcela, M. (2001). Jak zapewnić swojemu dziecku najlepszy start. Edukacja i rozwój zgodne z naturalnymi potrzebami przedszkolaka. Warszawa: Wydawnictwo MUZA SA.
