Anyż gwiaździsty znany jest pod wieloma nazwami. Określany bywa anyżem gwiazdkowym lub chińskim, choć jego najbardziej prawidłowa nazwa to badian właściwy (łac. Illicium verum Hook. f.) lub badian zwyczajny. Nazwa badian pochodzi od chińskiego słowa ba jiao, co oznacza 'ośmiorożny’ i odnosi się do wyglądu owocu anyżu, przypominającego kształtem gwiazdkę o ośmiu rogach.
Surowcem wykorzystywanym w medycynie naturalnej oraz w kuchni są właśnie owoce anyżu gwiaździstego. Jak sama nazwa wskazuje – wyglądają jak gwiazdki, mogą więc stanowić nie tylko przyprawę do świątecznych wypieków, lecz również dekorację. Można z nich wykonać ozdoby bożonarodzeniowe lub udekorować nimi ciasta.
Ciekawostka! W Chinach owocami anyżu gwiazdkowego dekoruje się torty ślubne, ponieważ wierzy się, że przynosi on szczęście młodej parze i zapewnia pomyślność losu.
Spis treści
Czym różni się anyż biedrzeniec od anyżu gwiaździstego?
Oba gatunki są często mylone, przede wszystkim ze względu na nazwę. Jednak pod każdym innym względem są całkowicie odmienne. Ich jedyną cechą wspólną jest zawartość konkretnego związku chemicznego, a mianowicie anetolu. To składnik olejku eterycznego o charakterystycznym aromacie. Występuje w obu gatunkach, nadając ich nasionom specyficzny zapach. Poza tym są zupełnie różne, chociaż oba znalazły zastosowanie zarówno w lecznictwie, jak i w przemyśle spożywczym – właśnie ze względu na obecność anetolu.
Biedrzeniec anyż (łac. Pimpinella anisum) to jednoroczna, niepozorna roślina zielna, należąca do rodziny Apiaceae. Jego owoce to małe rozłupnie o szarozielonkawym kolorze, szorstkiej powierzchni i gruszkowatym kształcie. Mają słodki, lekko korzenny, przypominający lukrecję smak i charakterystyczny, anyżowy aromat. Roślina z wyglądu może przypominać nieco seler lub pietruszkę, a owoce biedrzeńca kojarzą się z nasionami kopru włoskiego.
Natomiast anyż gwiaździsty, czyli badian właściwy, to wiecznie zielone drzewo, które w stanie naturalnym rośnie w Chinach i w Wietnamie. Uprawiany jest w wilgotnym i ciepłym klimacie krajów południowo-wschodniej Azji. Należy do rodziny Schisandraceae (cytryńcowate). Do Europy przybył dopiero w XVII w.
Owoc anyżu ma kształt gwiazdki o ciemnobrązowym kolorze czekolady i intensywnym, słodkawo-korzennym zapachu. Złożony jest z 6–10 mieszków, a w każdym z nich znajduje się jedno brązowe nasionko pokryte lśniącą skórką. Owoce zbiera się, zanim dojrzeją, a następnie suszy. Ważne jest, aby po suszeniu surowiec wciąż zawierał 5–8% olejku eterycznego. Owoce wraz z nasionami wykazują właściwości lecznicze.
Jakie związki zawierają owoce anyżu gwiaździstego?
Gwiazdki anyżu zawdzięczają swoje właściwości prozdrowotne przede wszystkim obecności olejku eterycznego. W jego składzie znajdziemy najwięcej anetolu, a poza tym takie związki, jak między innymi: linalol, terpineol, limonen, aldehyd anyżowy, estragol, fenikulina i inne.
Owoce anyżu gwiazdkowego zawierają również:
- flawonoidy – w tym rutozyd
- kwasy fenolowe – kwas protokatechowy, anyżowy
- estry kwasu kawowego
- tłuszcze – około 20%
- kwas szikimowy – na który warto zwrócić uwagę, ponieważ wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i bakteriobójcze, a poza tym wspomaga syntezę witaminy A i K. Składnik ten wykorzystywany jest coraz częściej w kosmetyce, zwłaszcza do pielęgnacji skóry z problemami i likwidowania przebarwień. Kwas szikimowy wykorzystywany jest również do syntezy niektórych leków o działaniu przeciwwirusowym
Właściwości lecznicze anyżu gwiaździstego
Jeśli chodzi o działanie prozdrowotne anyżu gwiaździstego, to obejmuje ono głównie dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz oddechowego. Jego właściwości prozdrowotne to przede wszystkim:
- ułatwianie trawienia – anyż ma działanie rozkurczowe, pobudza trawienie, przyspiesza perystaltykę jelit, zwiększa wydzielanie soków żołądkowych i poprawia apetyt. Ponadto wykazuje działanie wiatropędne, pomaga zatem pozbyć się uciążliwych wzdęć, gazów i skurczowych bólów brzucha o charakterze kolki.
- działanie wykrztuśne – anyż znany jest ze swojego działania mukolitycznego, czyli rozluźniającego wydzielinę chorobową zalegającą w drogach oddechowych w przebiegu różnych infekcji układu oddechowego. Ułatwia wykrztuszanie, łagodzi kaszel, może być stosowany wspomagająco w przypadku astmy.
- pobudzanie laktacji – napar z owoców anyżu stymuluje produkcję mleka u kobiet karmiących piersią, stanowi naturalny, a przy tym dość smaczny środek mlekopędny
Oprócz powyższych właściwości anyż gwiazdkowy ma także działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz łagodnie moczopędne. Co ciekawe, żucie nasion anyżu gwiazdkowego odświeża oddech i pozwala pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust.
Działanie olejku anyżowego
W przypadku dolegliwości trawiennych można sięgnąć również po olejek anyżowy. Podobnie jak owoce anyżu również olejek ma korzystny wpływ na układ pokarmowy i procesy trawienne – likwiduje niestrawność, kolki, wzdęcia, skurcze, a nawet pomaga pozbyć się czkawki.
W aromaterapii natomiast wykorzystuje się właściwości uspokajające i relaksujące olejku anyżowego. Olejek ten przyda się szczególnie do odprężającego masażu całego ciała. Wonna terapia może pomóc osobom zmagającym się z nerwicą, obniżeniem nastroju, zmęczeniem czy bezsennością.
Jego działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe jest pomocne w przypadku bólów mięśniowych i stawowych. A wcieranie olejku anyżowego w skronie łagodzi bóle migrenowe.
Jak anyż gwiaździsty działa na skórę?
Gwiazdki anyżu często są wykorzystywane do użytku zewnętrznego, ponieważ wykazują silne działanie bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Dlatego przydają się w różnego rodzaju infekcjach i problemach skórnych. Maści z dodatkiem olejku anyżowego przyspieszają gojenie się drobnych ran i skaleczeń.
Ciekawostka! W medycynie chińskiej pastę z dodatkiem olejku anyżowego stosowano w leczeniu wszawicy, świerzbu oraz chorób grzybiczych skóry.
Anyż znany jest również w przemyśle kosmetycznym. Bywa składnikiem szamponów, odżywek, kremów, toników. Przyspiesza wzrost włosów, działa korzystnie na skórę głowy, nawilża, zwalcza łupież i wzmacnia cebulki włosowe. Często można go znaleźć w produktach do pielęgnacji skóry trądzikowej, ze skłonnością do zmian ropnych, wyprysków i przetłuszczania się. Pomaga także redukować zmarszczki i wygładzać skórę. Ze względu na charakterystyczny zapach olejek anyżowy wykorzystywany jest także do produkcji perfum.
Anyż gwiaździsty w kuchni
Anyż gwiazdkowy ma zastosowanie nie tylko w lecznictwie – popularny jest również w kuchni. Nadaje specyficzny smak i aromat potrawom.
Anyż gwiaździsty na święta
Gwiazdki anyżu nieodmiennie kojarzą się ze świętami Bożego Narodzenia. Ubarwiają smak wielu potraw, zarówno słodkich, jak i wytrawnych. Anyż świetnie pasuje do mięs, zwłaszcza wołowiny i drobiu, ale doskonale komponuje się również ze świątecznymi ciastami i deserami.
Jest nieodłącznym składnikiem przyprawy do piernika. Wzbogaca smak ryb, owoców morza oraz serów. Można śmiało dodawać go do kompotów oraz zup owocowych. I chyba każdy z nas zna smak cukierków anyżowych. Stanowią nie tylko słodki przysmak – można po nie sięgać w przypadku kaszlu, podrażnienia gardła i innych zakażeń dróg oddechowych.
Smak anyżu odnajdziemy także w aromatyzowanych napojach alkoholowych. Anyż obecny jest w słynnym ouzo, a także w trunkach, takich jak raki, sambuca czy pastis. Anyżowe likiery pija się nie tylko dla smaku. Mogą służyć jako aperitif, czyli podawane są przed posiłkiem – mają wówczas za zadanie zaostrzyć apetyt i zrelaksować nas po całym dniu. Jeśli zaś są serwowane po posiłku, pełnią rolę digestif, czyli poprawiają trawienie.
Anyż gwiaździsty do rozgrzewających napojów
O anyżu gwiazdkowym warto pamiętać, jeśli chcemy przygotować sobie rozgrzewający, zimowy napar anyżowy. Możemy skomponować go dowolnie, w zależności od własnych upodobań. Anyż gwiaździsty dobrze połączyć z imbirem, goździkami, kardamonem i cynamonem. Pasuje również do cytryny, mięty i rozmarynu. Gorący, aromatyczny napar można posłodzić dobrej jakości miodem.
Tak przygotowany napój jest nie tylko smaczny, ale przede wszystkim bardzo zdrowy. Rozgrzewa organizm od środka, podnosi odporność i poprawia nastrój. Przyda się również podczas różnych infekcji – pomaga szybciej zwalczyć chorobę, działa przeciwzapalnie i przeciwdrobnoustrojowo, dodaje sił witalnych.
Anyż gwiaździsty możemy stosować w postaci całych, nierozdrobnionych owoców. Gwiazdki można także pokruszyć lub zmielić w młynku i w tej postaci dodawać do potraw, ciast, deserów lub napojów. Należy uważać, aby nie przesadzić z ilością anyżu. Jest tak aromatyczny i intensywny w smaku i zapachu, że łatwo może zdominować przygotowywane danie.
Źródła:
- Kustosz, D. (2015). Miasto pachnące anyżem. Pobrane z: LINK
- Aroma Lab. (b.d.). Olejek anyżowy. Pobrano 5 grudnia 2023 z: LINK
- Korzeniewska-Rybicka, I. (2016). Naprawa, kiedy grypa szaleje. Medical Tribune, 11. Pobrane z: LINK
- Naturalne Zdrowie. (b.d.). Anyż gwiazdkowy. Pobrane 5 grudnia 2023 Pobrane z: LINK
- Hill, A. (2023). Star Anise: Benefits, Uses and Potential Risks. Pobrane z: LINK
