Spis treści
Czym jest ADHD?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, czyli ADHD, jest zaburzeniem neurorozwojowym. Ma swoje odzwierciedlenie w charakterystycznej budowie niektórych struktur mózgowych, między innymi tych odpowiadających za funkcje wykonawcze i poznawcze.
ADHD widoczne jest często już we wczesnym dzieciństwie (poniżej 5. roku życia), co powoduje, że jest kojarzone głównie z dziećmi. Warto jednak pamiętać, że to zaburzenie neurobiologiczne, którego nie można wyleczyć. ADHD występuje więc również w okresie dorosłości, do końca życia.
Obecnie jest wiele osób dorosłych, które cierpią na ADHD, a nie zostały zdiagnozowane, kiedy były dziećmi. Kiedyś posiadaliśmy mniejszą wiedzę na ten temat, dlatego diagnoza często była zaniedbywana. W konsekwencji dorośli z nierozpoznanym ADHD czują się niezrozumiani i niedopasowani do społeczeństwa, dlatego diagnoza jest tak istotna.
Więcej na temat ADHD u osób dorosłych przeczytasz tutaj:
https://naturalnieozdrowiu.pl/adhd-u-doroslych-objawy-przyczyny-leczenie/
Jakie są główne objawy ADHD?
Jest wiele symptomów, które mogą świadczyć o ADHD. U osób dorosłych obserwacja konkretnych zachowań jest szczególnie trudna, ponieważ wielu dorosłych nauczyło się już maskować swoje trudności. Dlatego niepokojącym zachowaniom należy się przyglądać bardzo wnikliwie. Osoba, która ma ADHD, wykazuje zaburzenia w 3 głównych obszarach. Są to: deficyt uwagi, ruchliwość, impulsywność [1].
3 obszary, w których widoczne są objawy ADHD
- UwagaZaburzeniu ulega zdolność koncentracji uwagi na zadaniu. Osoba, która ma trudności w tym obszarze, zazwyczaj szybko się rozprasza, nie potrafi się skupić ani odpowiednio długo utrzymać uwagi. Powoduje to trudności na tle zawodowym oraz prywatnym.
- RuchliwośćOsoba z ADHD jest nadmiernie ruchliwa, nie potrafi dłużej wytrzymać w pozycji statycznej, ma silną potrzebę bycia w ciągłym ruchu. Często objawiają się u niej nerwowe odruchy, tiki.
- ImpulsywnośćZaburzenie to charakteryzuje się silnym i nagłym przeżywaniem emocji (zarówno tych pozytywnych, jak i trudnych). Charakterystyczne jest działanie „bez namysłu”, szybkie i instynktowne.
Czy warto diagnozować ADHD w wieku dorosłym?
Niektórzy zadają sobie pytanie: „Po co diagnozować ADHD, skoro nic nie można z nim zrobić?”. Takie przekonanie może prowadzić nie tylko do pogłębienia objawów, ale i do innych chorób współistniejących. Osoby z ADHD bardzo często cierpią również na depresję, nerwicę, zaburzenia lękowe.
Jeżeli wcześniej, w okresie dzieciństwa, nie stwierdzono ADHD, to w dorosłym wieku warto taką diagnozę wykonać. Jest to ważne przede wszystkim dlatego, że możemy dzięki temu lepiej zrozumieć swoje trudności i mieć tym samym większą tolerancję w stosunku do siebie samych. Pomoże to również naszym bliskim. Jest to istotne działanie wspierające w zakresie zdrowia psychicznego.
Mając świadomość swojego zaburzenia, jesteśmy też bardziej wyczuleni na wymienione wyżej choroby, które często towarzyszom osobom z ADHD. Będziemy mogli również lepiej dostosować swoje otoczenie do naszych możliwości, znaleźć pracę, która nie wymaga dużego skupienia czy organizacji, a przede wszystkim zyskamy większą wyrozumiałość i akceptację siebie.
Sprawdź, czy cierpisz na ADHD – test
Wiele osób, które podejrzewają u siebie ADHD, szuka wiedzy na temat diagnozy w internecie. Obecnie w Polsce dostępny jest test DIVA 2.0, który można bezpłatnie wykonać w internecie [2]. Trzeba jednak zaznaczyć, że zarówno test DIVA 2.0, jak i poniższe pytania nie mogą zastąpić diagnozy u lekarza psychiatry. Powinny służyć jedynie jako wskazówka, wstęp do diagnozy u specjalisty.
3 obszary objawów ADHD
Biorąc pod uwagę 3 główne obszary zaburzeń w ADHD, warto odpowiedzieć sobie na poniższe pytania. Pozwolą one stwierdzić, czy zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi nas dotyczy. Pytania te zostały stworzone na podstawie testu DIVA 2.0.
Obszar koncentracji
- Czy mam problem ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu?
- Czy często przerywam zadania i/lub potrzebuję wielu przerw?
- Czy mam trudność w doprowadzeniu zadań do końca?
- Czy męczę się przy zadaniach wymagających dużego wysiłku umysłowego?
- Czy mam trudność w zaplanowaniu i wykonaniu różnych zadań?
- Czy łatwo się rozpraszam?
- Czy często gubię różne przedmioty?
- Czy często zapominam o drobnych sprawach?
- Czy unikam prac monotonnych?
- Czy szybko się nudzę i potrzebuję częstych zmian?
Obszar ruchliwości
- Czy trudno jest mi usiedzieć w miejscu?
- Czy mam silną potrzebę bycia w ciągłym ruchu?
- Czy nie lubię siedzieć dłużej w jednej pozycji (np. podczas zebrania)?
- Czy kiedy tylko mogę, zmieniam pozycję ciała lub staram się być w ruchu?
- Czy wykonuję dużo niespokojnych ruchów (np. stukanie palcami, machanie nogą)?
- Czy zazwyczaj rozpiera mnie energia?
- Czy męczą mnie sytuacje, w których niczym konkretnym się nie zajmuję?
- Czy mam trudność w odpoczywaniu bez ruchu (np. czytanie książki, oglądanie TV)?
- Czy stanie w kolejce jest dla mnie bardzo uciążliwe, wręcz nie do wytrzymania?
Obszar impulsywności
- Czy często przerywam innym w pół zdania?
- Czy jestem osobą gadatliwą?
- Czy nie potrafię kogoś spokojnie słuchać, wolę mówić?
- Czy zazwyczaj reaguję, zanim pomyślę?
- Czy moje emocje są silne i wybuchowe?
- Czy mam trudność w kontrolowaniu emocji?
- Czy cechuje mnie niecierpliwość?
- Czy działam szybko i spontanicznie?
Nie musimy na wszystkie pytania odpowiedzieć twierdząco, by stwierdzić podejrzenie ADHD. Wystarczy, że odpowiemy twierdząco na większość z nich i ogólny rys danego obszaru jest nam bliski.
Podejrzenie pełnego ADHD można stwierdzić, gdy wykazujemy objawy we wszystkich 3 obszarach, czyli mamy trudności w sferze uwagi, ruchliwości i impulsywności. Jeżeli jednak wykazujemy objawy np. tylko w sferze uwagi, wtedy możemy podejrzewać u siebie ADD, czyli zaburzenia koncentracji uwagi (z ang. attention deficit disorder) – to jeden z podtypów ADHD.
Dodatkowe czynniki warunkujące diagnozę ADHD u dorosłych
W trakcie diagnozy ADHD u osób dorosłych ważne są 2 dodatkowe czynniki:
1. Objawy występowały już w okresie dzieciństwa
Z racji tego, że ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, nie może się pojawić nagle w okresie dorosłości. Rodzimy się ze zmienionymi strukturami w mózgu, a więc nie jest to zaburzenie nabyte. Jego objawy muszą być widoczne wcześniej.
Warto włączyć do diagnozy członków rodziny lub inne osoby, które znały nas w dzieciństwie. Ich spojrzenie na nasze zachowanie może być bardzo pomocne. Trzeba jednak pamiętać, że nadruchliwość, trudności z koncentracją i impulsywność zupełnie inaczej objawiają się u dzieci niż u dorosłych.
Szczególnie trudno jest zaobserwować wcześniejsze objawy, jeśli cierpimy na ADD, czyli podtyp ADHD, który wiąże się tylko z trudnościami w obszarze uwagi. Pomoc bliskich może okazać się więc niezastąpiona.
2. Objawy znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie
Czasami trudno znaleźć granicę między zaburzeniem a jedynie trudnością. Szczególnie jeżeli przez całe życie nauczyliśmy się radzić sobie z uciążliwymi objawami (więcej o maskowanym ADHD w dalszej części tekstu). Kluczowe jest to, czy dane trudności znacznie utrudniają nam życie i czy musimy naprawdę postarać się, by nikt tego nie zauważył.
Przykładowo: dla osób neurotypowych, czyli takich, których mózg funkcjonuje typowo dla danej populacji, wysiedzenie 60 minut na zebraniu nie stanowi większego problemu. Mogą się trochę nudzić, trochę wiercić i stukać palcami, ale w ostateczności nie jest to dla nich duże wyzwanie. Natomiast dla osób z ADHD siedzenie w jednym miejscu przez godzinę będzie bardzo dużym problemem – muszą się przygotować, by temu sprostać.
U osób z ADHD objawy znacząco utrudniają życie lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Jeżeli np. trudności z koncentracją powodują zwolnienie z pracy albo poprzez impulsywność wszystkie związki się rozpadają, to taka osoba może mieć silne wskazanie do diagnozy specjalistycznej.
Uwaga na ADHD maskowane!
W trakcie diagnozy ADHD u osób dorosłych największym zagrożeniem jest maskowanie objawów. Zazwyczaj nieświadome. Osoba, która cierpi na nadpobudliwość psychoruchową z deficytem uwagi, mogła przez całe dotychczasowe życie wypracować wiele strategii radzenia sobie z uciążliwymi objawami, nawet nie zdając sobie z tego sprawy.
Może, na przykład, nie zauważać trudności z koncentracją, ponieważ zawsze wybierała pracę i inne aktywności, które nie wymagają dużego skupienia uwagi. Dlatego u osób dorosłych przy stawianiu diagnozy bardzo ważna jest opinia bliskich.
ADHD u dorosłych to temat wciąż nowy. Tymczasem na to zaburzenie cierpi bardzo wiele osób – które często nie są tego świadome. Warto więc wykonać test na ADHD. Może on być wstępem do specjalistycznej diagnozy i sposobem na lepsze poznanie i przezwyciężenie swoich trudności.
Źródła:
- Bernau, S. (2007). ADHD u dorosłych. Poradnik – jak z tym żyć. Kraków: Wydawnictwo WAM.
- Jaeschke, R., Brudkiewicz, P., Bron, A., Kooij, J.J.S. (2016). Polish translation of the Diagnostic Interview for ADHD in adults (DIVA 2.0). Pobrane z https://www.researchgate.net/publication/302998190_Polish_translation_of_the_Diagnostic_Interview_for_ADHD_in_adults_DIVA_20
