Ostropest plamisty na wątrobę

Skąd się wziął ostropest plamisty?

Jako ważna roślina lecznicza ostropest plamisty znany był już w starożytności i średniowieczu. Opisywał go już grecki uczony Teofrast, uważany za prekursora ekologii i geografii przyrody. Zyskał nawet miano ojca botaniki. Roślina ta znana także była Pliniuszowi Starszemu i Dioskurydesowi. Ten ostatni, grecki lekarz i botanik z czasów Nerona, nadał jej łacińską nazwę Sylibum. Ostropest nie był obcy również słynnej św. Hildegardzie z Bingen, niemieckiej uzdrowicielce i wizjonerce. W swoich dziełach wspomina go również Nicolas Culpeper, słynny VII-wieczny angielski botanik, lekarz i astrolog.

Badania i obserwacje sławnych przyrodników nie poszły, na szczęście, na marne. Współcześni docenili cudowne właściwości kolczastej rośliny i aktualnie znalazła ona należne jej miejsce w lecznictwie. Pierwsze aktywne wyciągi z owoców ostropestu zaczęły być sporządzane w aptekach w połowie XX wieku. Polecano je jako skuteczne leki w różnych schorzeniach i niedomaganiach wątroby.

Ostropest plamisty uprawiany jest aktualnie w wielu rejonach świata, nawet z dala od miejsca swego pierwotnego pochodzenia, czyli basenu Morza Śródziemnego. Na potrzeby ziołolecznictwa hoduje się go także w wielu regionach Polski. Występuje również w postaci dziko rosnącej.

Działanie ostropestu plamistego

Surowcem leczniczym pochodzącym z ostropestu są jego owoce. Najcenniejszym składnikiem surowca jest sylimaryna. Stanowi ona mieszaninę flawonolignanów, z których najważniejsze to: sylibina, sylidianina oraz sylikrystina. O wiele jednak ciekawsze niż skomplikowane nazwy chemicznych związków, jest działanie sylimaryny, a co za tym idzie – ostropestu.

Najważniejsze z nich to:

• Działanie hepatoprotekcyjne – za tą dziwną nazwą kryje się po prostu „działanie ochronne na komórki wątroby”. Polega ono na tym, że sylimaryna uszczelnia, czyli „naprawia” uszkodzone błony komórek wątrobowych oraz blokuje wnikanie do nich wnętrza substancji szkodliwych dla tego ważnego narządu. Ponadto pobudza zdolności regeneracyjne wątroby i stymuluje tworzenie się nowych hepatocytów.

Ciekawostka: sylimaryna działa antagonistycznie w stosunku do wielu substancji toksycznych, uszkadzających wątrobę. Jest w stanie przeciwstawić się nawet truciznom muchomora sromotnikowego!

• Działanie odtruwające – polega na tym, że sylimaryna blokuje wnikanie do wnętrza komórek wątrobowych licznych związków o charakterze trującym. Należą do nich między innymi: alkohol, metale ciężkie, chemiczne leki i inne toksyczne związki chemiczne, środki ochrony roślin, spaliny samochodowe i wiele innych.
• Działanie antyoksydacyjne – związki chemiczne zawarte w ostropeście są na tyle aktywne, że są one w stanie „wymiatać” z organizmu wolne rodniki, czyli związki, które w nadmiarze czynią ogromne szkody dla zdrowych komórek. Aktywność tych związków przeciw wolnym rodnikom jest bardzo wysoka i wykazuje ona korzystne efekty nie tylko dla wątroby, lecz dla całego ustroju. Siła działania przeciwutleniającego sylimaryny niejednokrotnie przewyższa wiele popularnych przeciwutleniaczy, np. witamin.
• Działanie regeneracyjne – ostropest pobudza syntezę białek potrzebnych do usprawnienia pracy komórek wątrobowych i przyspieszenia procesu tworzenia się nowych hepatocytów, co oznacza możliwości szybszej i bardziej skutecznej regeneracji miąższu wątroby. Z badań naukowych wynika, że związki czynne zawarte w tej cennej roślinie mają zdumiewającą zdolność do szybkiego gromadzenia się przede wszystkim w komórkach wątrobowych i, dzięki temu, szybko osiągają w nich stężenie potrzebne do wywołania korzystnych efektów terapeutycznych.
• Działanie korzystne na drogi żółciowe – zaliczamy tu działanie żółciopędne, żółciotwórcze, rozkurczowe, ale też regulujące procesy trawienne oraz wpływające na poprawę apetytu.
• Działanie przeciwkrwotocznie – hamuje nadmierne krwawienie, wzmacniając przy tym ściany naczyń krwionośnych.
• Pozostałe działania – badania nad ostropestem wykazały, że wyciąg z tej „wszechstronnie uzdolnionej” rośliny działa także przeciwzapalnie. Mechanizm tego działania polega tu na hamowaniu wytwarzania w organizmie związków sprzyjającym powstawaniu stanów zapalnych.

Sylimaryna działa również w pewnym stopniu przeciwnowotworowo, ponieważ przyspiesza naturalną śmierć komórek rakowych. Ma też zdolność do obniżania poziomu cholesterolu całkowitego w pewnym zakresie, przy jednoczesnym podwyższaniu korzystnej frakcji cholesterolowej, jaką jest HDL (tzw. „dobry cholesterol”, czyli lipidy o wysokiej gęstości). Związek ten przeciwdziała również zwłóknieniu wątroby, które jest jednym ze stanów, mogących zapoczątkować proces marskości wątroby.

Ostropest plamisty w lecznictwie

Ze względu na swoje działanie ekstrakty z tej rośliny oraz jej owoce służą głównie jako produkty wywierające szereg znamiennych działań ochronnych na wątrobę. Ostropest w postaci wyciągów stosowany jest między innymi w:

• Niewydolności wątroby, będącej skutkiem zatrucia przez toksyczne związki pochodzące ze środowiska zewnętrznego oraz przez toksyny endogenne (toksyczne związki powstałe w wyniku przemian metabolicznych wewnątrzustrojowych)
• Symptomach chorobowych, będących wyrazem niewydolności wątroby, jak np. żółtaczka, zastój żółci, zapalenie wątroby, marskość wątroby, stany zapalne dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa
• Stłuszczeniu wątroby
• Rekonwalescencji po przebytych zapaleniach wątroby i dróg żółciowych
• Uszkodzeniach polekowych wątroby
• Toksycznych uszkodzeniach wątroby
• Zatruciu muchomorem sromotnikowym (w zatruciu grzybami lub w sytuacjach skrajnego zagrożenia wyciąg z ostropestu podaje się dożylnie)
• Rekonwalescencji po przebytych zabiegach chirurgicznych obejmujących wątrobę i drogi żółciowe
• Zaburzeniach trawiennych przewodu pokarmowego związanych z niewydolnością wątroby
• Nadmiernym i nieregularnym krwawieniu miesiączkowym, pomaga także przy nawracających krwawieniach z nosa oraz krwawiących hemoroidach

Niezwykle ważne jest profilaktyczne zastosowanie ostropestu. Można go używać w postaci wyciągu przetworzonego w formę produktu leczniczego lub w postaci nieprzetworzonych owoców.

Zapobiegawczo mogą go stosować osoby narażone na kontakt z czynnikami szkodliwymi, pracujące w warunkach szkodliwych dla zdrowia, przy produkcji produktów chemicznych, czy też po prostu żyjących w wysoko skażonym środowisku  wielkomiejskim.

Ostropest będzie stanowił tarczę ochronną dla wątroby u ludzi, spożywających nadmierne ilości żywności wysoko przetworzonej, konserwowanej chemicznie i bogatej w szkodliwe związki, z którymi naszemu organizmowi trudno się uporać. Jest także wskazany u osób nadużywających alkoholu, używek oraz ciężkostrawnych produktów. Powinien się też znaleźć w diecie osób z genetycznymi lub rodzinnie uwarunkowanymi predyspozycjami do chorób wątroby.

Nie mogą o nim zapomnieć osoby, dbające o codzienny sposób odżywiania się i prowadzące zdrowy tryb życia. Będzie pomocny dla utrzymania dobrej kondycji i właściwej pracy naszej wątroby. Ten niezwykle ważny narząd narażony jest nieustannie na liczne stresy, związane nie tylko z nieprawidłowym odżywianiem się, lecz także z wpływem zanieczyszczonego środowiska, nieregularnym trybem życia oraz ciągłym pośpiechem i napięciem emocjonalnym.

Jak stosować ostropest plamisty?

Ostropest jest zaliczany do wyjątkowo bezpiecznych preparatów. Jest polecany nawet do codziennego stosowania, bez obaw o jakiekolwiek działania niepożądane.

Nie powinny go zażywać dzieci poniżej 12 r. ż., jak również kobiety w ciąży i matki karmiące piersią. Przeciwwskazania te są uzasadnione jednak tylko faktem, że na tych grupach pacjentów nie przeprowadzano żadnych badań, więc nie można go w tych sytuacjach wiarygodnie polecić.

Aczkolwiek uwaga! Pewne źródła wzmiankują o zastosowaniu ostropestu jako środka wspomagającego i pobudzającego laktację u kobiet karmiących.

Ostropest jest dostępny w aptekach i sklepach zielarskich, a także w sklepach spożywczych, zwłaszcza tych ze zdrową żywnością.

Jeśli zdecydujemy się na zażywanie ostropestu w postaci tabletek czy kapsułek z apteki, należy stosować się do zaleceń producenta lub porady farmaceuty.

Ostropest w homeopatii

Ostropest znalazł swoje miejsce także w homeopatii, gdzie znamy go jako carduus marianus. Jest on pomocny przede wszystkich w różnego rodzaju niedomaganiach wątroby, zaburzeniach trawienia oraz dolegliwościach ze strony dróg żółciowych.

Może być także stosowany wspomagająco w migrenach, zwłaszcza przebiegających z tępymi bólami okolicy czołowej, którym towarzyszą wymioty żółcią. Przydaje się również pomocniczo w przebiegu żółtaczki, przy bólach kolkowych przewodów żółciowych, zwłaszcza z obecnością kamieni żółciowych, a także marskości wątroby.

Zastosowanie ostropestu plamistego w kosmetyce

W preparatach kosmetycznych zastosowanie znalazł przede wszystkim olej z ostropestu. Zawiera on około 1% sylimaryny i ze względu na swoje wszechstronne działanie jest wykorzystywany w dermatologii i dla ochrony skóry. Pod uwagę przy użytku zewnętrznym bierze się głównie jego aktywność przeciwzapalną, przeciwnowotworową oraz antyoksydacyjną.

Olej ten zawiera w swoim składzie znaczną ilość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także witaminy A, D, E, K i F, co zapewnia jego dobroczynne właściwości.

Jest stosowany miejscowo, do pielęgnacji skóry i włosów. Znakomicie sprawdza się w pielęgnowaniu włosów łamliwych i wypadających, nawilża przesuszone i osłabione włosy. Jest polecany w leczeniu oparzeń termicznych oraz słonecznych, a także wszelkiego rodzaju stanów zapalnych skóry i dermatoz, takich jak: egzema, rumień, a nawet łuszczyca.

Ponadto zmniejsza zaczerwienienie skóry, rozjaśnia cerę, wykazuje działanie przeciwzmarszczkowe i poprawia zdolności skóry do regeneracji i opóźnia procesy jej starzenia się.

Co ważne, może być używany bezpośrednio na skórę. Z tego względu jest zalecany jako wyśmienity preparat do masażu.

Olej z ostropestu jako lekarstwo

Warto wiedzieć, że olej z ostropestu może być stosowany także wewnętrznie. Ze względu na swoje silne właściwości przeciwzapalne, odtruwające, pobudzające rozwój i regenerację komórek wątrobowych oraz przeciwutleniające, znalazł zastosowanie w takich samych wskazaniach jak opisane powyżej dla wyciągu z ostropestu.

Bardzo dobrze sprawdza się jako remedium na problemy trawienne, polecany jest w niedokwaśności, braku apetytu, wzdęciach, odbijaniu oraz wszelkich niedomaganiach wątroby. Wśród jego zastosowań znajdziemy również migrenowe bóle głowy, a nawet chorobę lokomocyjną!

Zastosowanie ostropestu w kuchni

Ostropest można bezpiecznie spożywać na co dzień – zarówno w postaci tabletek lub kapsułek, zawierających wyciąg z tej rośliny, jak i stosując jego owoce (ziarenka). Owoce można spożywać w całości lub zmielone, jako dodatek do żywności.

Najwięcej prozdrowotnych właściwości zachowują całe ziarna ostropestu. Jeśli chcemy używać ich w postaci zmielonej, dobrze jest mielić je tuż przed użyciem. Dłużej przechowywane, zmielone ziarna mogą szybko zwietrzeć.

Ziarenka ostropestu nie mają wyraźnego smaku, więc nie zmienią też smaku potraw, do których je dodajemy. Można je wykorzystać w kuchni, dodając np. do owsianki, jogurtu, smoothie, twarożku czy zup. Można posypać nimi kanapki lub urozmaicić sałatkę. Zastosowanie zmielonych lub całych owoców ostropestu jako dodatek do ciasta chlebowego (jeśli sami pieczemy chleb) zapewnia systematyczną ochronę wątroby.

Można także zalać je gorącą wodą i pić regularnie w postaci naparu. Taka ziołowa herbatka ma charakter odżywczy i dietetyczny zarazem.

W kuchni powinno się znaleźć miejsce również na olej z ostropestu. Jego dobroczynne właściwości można z powodzeniem wykorzystać, dodając go np. do sałatek. Pamiętajmy, że jest tłoczony na zimno, więc powinno się go spożywać tylko na surowo. Nie jest to olej do smażenia!

Ciekawostka! Owoce i olej z ostropestu w kuchni to nie wszystko. Wartościowym produktem są również liście ostropestu: z białymi plamkami, kruche, o smaku delikatnej sałaty. Na brzegach mają delikatne kolce, które należy odciąć. Można je spożywać na surowo. Wyśmienicie sprawdzą się w różnego rodzaju sałatkach, z dodatkiem dobrej jakości oliwy.

Z białymi plamkami obecnymi na liściach ostropestu wiąże się nazwa gatunkowa tej rośliny, czyli określenie „marianum”. Według legendy ma ono pochodzić od Matki Boskiej, karmiącej dzieciątko; gdy krople mleka spadły na liście kolczastego krzewu, spowodowały pojawienie się na nich białych plamek, które już pozostały na nich na zawsze.   

Nawet jeśli historia pochodzenia plamek na liściach ostropestu jest tylko legendą, nie można odmówić tej roślinie cudownych wręcz właściwości. Zostały one docenione przez starożytnych i współczesnych, a ostropest – stosowany przez stulecia – jest również dzisiaj coraz bardziej popularnym i zauważanym skarbem natury. Nie dlatego, że jest modny i propagowany jako superżywność, lecz ze względu na swoją udowodnioną i wielokrotnie empirycznie potwierdzoną wartość.

Należy pamiętać jednak, że samo spożywanie ostropestu, nawet w dużych ilościach, nie wystarczy do utrzymania zdrowia, jeśli nie zmienimy niezdrowych nawyków i nie zaczniemy podchodzić do naszej wątroby z należnym jej szacunkiem. Często nie zdajemy sobie nawet sprawy, jak ciężko musi ona nieustannie pracować, aby utrzymać cały ustrój w dobrej kondycji i zapewnić sprawne działanie funkcjom trawiennym, detoksykującym i regulującym organizmu.

To prawda, że ostropest wykazuje niezwykłe właściwości regenerujące i usprawniające pracę wątroby i dróg żółciowych, lecz nic nie zastąpi zdrowego rozsądku, jeśli chodzi o dbałość o zdrowie, właściwy sposób odżywiania się i systematyczne dążenie do równowagi w naszym życiu.

Nie wiesz co wsypać do owsianki? TUTAJ sprawdzisz, które nasiona warto wybrać: babkę płesznik, siemię lniane czy chia.