Spis treści
Stwardnienie rozsiane – czym się charakteryzuje?
Zmiany powstałe w wyniku choroby autoimmunologicznej są rozsiane – stąd nazwa (łac. sclerosis multiplex – SM). Jak można się domyślić – brak osłonek nerwów powoduje problemy neurologiczne. Dochodzi do uszkodzenia struktury tych obszarów i upośledzenia ich funkcji. Objawy stwardnienia rozsianego zależą właśnie od miejsca uszkodzenia. Dlatego SM jest chorobą wieloobjawową. Może przebiegać w bardzo zróżnicowany sposób u każdego chorego.
Choroby autoimmunologiczne
Choroba autoagresywna polega na nieprawidłowej pracy układu odpornościowego, który dąży do zniszczenia komórek własnego organizmu, zamiast go chronić. Komórki odpornościowe zaczynają traktować komórki naszego ciała jak zagrożenie i atakują tak jak wirusa czy bakterię. W efekcie powstaje przewlekły stan zapalny. Zwykle proces ten toczy się w obrębie konkretnego narządu lub tkanki.
Choroby autoimmunologiczne
Stwardnienie rozsiane – przyczyny
Nie do końca wiadomo, co powoduje uruchomienie procesu autoagresji. Bierze się pod uwagę czynniki środowiskowe, genetyczne i zaburzenia działania układu immunologicznego, na który te dwa pierwsze jeszcze dodatkowo mogą wpływać.
Dziedziczenie SM
Skłonność do zachorowania na SM może wynikać z predyspozycji rodzinnej. Nie oznaczono jednak żadnego pojedynczego genu odpowiedzialnego za dziedziczenie tej choroby. A zatem fakt, że na SM cierpi nasz bliski krewny, zwiększa nasze ryzyko zachorowania, ale go w żadnym razie nie determinuje!
SM to choroba osób młodych
Stwardnienie rozsiane jest uważane za chorobę ludzi młodych, diagnozowanych zwykle między 20. a 40. rokiem życia. Jednak chorują też dzieci i młodzież – w tej grupie obecnie stawia się więcej rozpoznań. Dlaczego?
Być może z powodu wcześniejszego rzadszego rozpoznawania choroby. Jest też prawdopodobne, że zachorowalność na schorzenia autoagresywne zaczyna się obecnie wcześniej. Choć rozpiętość wieku może być duża. Z danych medycznych wynika, że najmłodszy pacjent, u którego rozpoznano SM, miał 2 lata, a najstarszy ponad 70.
Stwardnienie rozsiane – objawy
Objawy stwardnienia rozsianego mogą być bardzo różne. Nie ma jednego obrazu choroby ze względu na to, że może zaatakować różne odcinki układu nerwowego. Oto najczęstsze pierwsze objawy SM.
Stwardnienie rozsiane – jak się zaczyna?
- objawy SM dotyczące narządu wzroku – zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego, nagłe zaburzenia ostrości widzenia (następujące z dnia na dzień), zamglenie wzroku, ograniczenie pola widzenia (np. gorzej widzimy z prawej strony), nagły zez (zaburzenia gałkoruchowe)
- niedowłady kończyn – z dnia na dzień pojawia się trudność ze sprawnym poruszaniem się (podbiegnięcie do autobusu zaczyna niespodziewanie sprawiać problem). Mogą też wystąpić zaburzenia równowagi, sytuacje, kiedy nie jesteśmy w stanie sięgnąć po kubek, usiąść
- różnego rodzaju zaburzenia czucia, zawroty głowy, inne niż wzrokowe zaburzenia nerwów czaszkowych, czyli np. opadnięcie powieki, kącika ust
- objawem bywają też zaburzenia oddawania moczu – pojawiające się nagle; charakterystyczne są naglące mikcje (uczucie parcia na pęcherz)
- mniej charakterystyczne objawy: zmęczenie (bywa pierwszym symptomem, początkowo pomijanym), depresja (może poprzedzać diagnozę), objawy ciężkości nóg
Ważne
Badania diagnostyczne w SM – pierwsze z wyboru – to rezonans magnetyczny głowy i rdzenia kręgowego.
Choroby, które widać w oczach
Diagnostyka SM
O tym, że mamy stwardnienie rozsiane, może orzec wyłącznie lekarz neurolog. Przy czym do postawienia diagnozy bardzo ważne jest ustalenie, czy pacjent opowiada o objawach SM, które już minęły, czy w chwili wizyty nadal one występują. Istotny jest bowiem przebieg choroby.
Wyróżnia się 3 rodzaje przebiegu stwardnienia rozsianego:
- postać rzutowo-remitująca
- postać, która po wielu latach przechodzi we wtórnie postępującą
- postać pierwotnie postępująca
Postacie 1 i 3. przebiegają inaczej.
- W postaci rzutowo-remitującej występują objawy stwardnienia rozsianego, które zwykle się całkowicie wycofują, a po pewnym czasie niesprawność pojawia się ponownie – dochodzi znów do rzutu choroby. To najczęstsza jej postać, dotyczy 80 proc. przypadków młodych pacjentów.
- O postaci pierwotnie postępującej mówi się o wiele rzadziej. Tu brak rzutów, czyli nie ma też poprawy. Jeśli pojawi się jakaś niesprawność – nie wycofuje się już, lecz powoli narasta.
Kryteria McDonalda w diagnostyce SM
Rozpoznanie stwardnienia rozsianego opiera się na kryteriach McDonalda (2017), wielokrotnie uaktualnianych (kryteria rozpoznania stwardnienia rozsianego opracowane pod kierunkiem W. Iana McDonalda; zamieszczone w „Annals of Neurology”).
W kryteriach tych bardzo istotny jest czas trwania choroby. Dlatego czasem podejrzewając SM, trzeba obserwować chorego, aby potwierdzić rozpoznanie.
- W rzadszej postaci (tej postępującej) objawy SM muszą trwać 12 miesięcy.
- W częstszej postaci choroby – rzutowo-remitującej – nie zawsze przy pierwszych objawach można potwierdzić rozpoznanie.
Wykluczenie innej choroby
W rozpoznawaniu stwardnienia rozsianego ważna jest też tzw. diagnostyka różnicowa. Istnieje bowiem wiele chorób, które przypominają SM. Dlatego pełną diagnozę trzeba uzupełnić o badania w kierunku np. boreliozy czy innych chorób autoimmunologicznych z grupy kolagenoz (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowy układowy) oraz niedoborów witamin.
Endometrioza – objawy, przyczyny i leczenie
Stwardnienie rozsiane – leczenie
Przez ostatnie 20 lat bardzo dużo się zmieniło w leczeniu stwardnienia rozsianego. Obecnie w Polsce jest kilkanaście leków na SM stosowanych w dwóch refundowanych programach terapeutycznych (bezpłatnie). Większość leków jest skuteczna w leczeniu postaci rzutowo-remitującej, jeden w postaci pierwotnie postępującej. Do leczenia kwalifikuje choroba aktywna.
Leki na SM
- Leczenie objawowe – łagodzi przebieg choroby, np. terapia bólu, bezsenności, leczenie spastyczności (nadmierne napięcie mięśniowe). Stosuje się tu też leki przeciwdepresyjne. Metody znane od lat i nadal aktualne to też niezwykle ważna i skuteczna rehabilitacja ruchowa i fizykoterapia, do której należy m.in. krioterapia.
- Leczenie rzutu, czyli zaostrzenia choroby – skraca czas jego trwania. Podaje się przede wszystkim sterydy – dożylnie lub doustnie.
- Leczenie spowalniające postęp choroby – działa na zasadzie immunomodulacji lub immunosupresji. Polega na takim przestrojeniu układu immunologicznego, by przestał atakować komórki swojego organizmu. Podaje się tu interferony (naturalnie obecne w naszym organizmie), octan glatirameru oraz przeciwciała monoklonalne (czyli tzw. leczenie biologiczne), ale także inne substancje o różnych mechanizmach działania. Konieczne jest indywidualne dobranie leku.
Eksperymentalna terapia SM
Podejmuje się próby leczenia SM komórkami macierzystymi. Jednak jest to metoda mająca wciąż status eksperymentu medycznego. Stosuje się ją rzadko i wyłącznie wtedy, kiedy zawiodą wszelkie rekomendowane terapie.
Stwardnienie rozsiane – ile się żyje?
SM nie jest chorobą śmiertelną, lecz przewlekłą. Terapia zmienia przebieg choroby, gdyż odsuwa w czasie niepełnosprawność. Uważa się, że SM skraca długość życia o ok. 7–10 lat, przy czym śmierć wynika raczej z powikłań niż z powodu samej choroby. Zwykle po 15–20 latach postaci rzutowo-remisyjnej choroba autoimmunologiczna przechodzi w postać wtórnie postępującą.
Aplikacja Cleo dla osób z SM
Aplikacja dla chorych z SM
Od niedawna dostępna jest Cleo – moja aplikacja SM. Bezpłatne, intuicyjne narzędzie, które może być wsparciem dla pacjenta ze stwardnieniem rozsianym w jego codziennym życiu.
Aplikacja przystosowana jest do potrzeb osób słabowidzących i słabosłyszących. Pomaga w zarządzaniu życiem z SM i w poznawaniu najważniejszych zagadnień dotyczących choroby – zgodnie z najnowszymi badaniami i doniesieniami medycznymi.
Aplikacja oferuje m.in. dziennik osobisty pozwalający na samodzielne monitorowanie symptomów, nastroju czy aktywności fizycznej. Umożliwia wpisywanie danych i dobrowolne udostępnianie raportów lekarzom prowadzącym, a także ustawianie przypomnień dotyczących np. przyjęcia leku lub wizyt kontrolnych.
W jej stworzenie zaangażowali się uznani polscy neurolodzy i wielu innych specjalistów.
