Żurawina, czyli Vaccinium macrocarpon, to okrągły, czerwony owoc o kwaskowatym smaku. Pochodzi z Ameryki Północnej. Dla dawnych Indian była głównym źródłem witaminy C, ale też lekiem z powodzeniem stosowanym przy infekcjach. Uprawiana jest od XIX wieku w Stanach Zjednoczonych i już wtedy była sprowadzana do Europy. Obecnie na skalę przemysłową uprawia się ją na podmokłych gruntach stanów Massachusetts, New Jersey, Wisconsin, Columbia, Washington, Oregon i w Brytyjskiej Kolumbii (Kanada). W Polsce żurawinę uprawia się w niewielkich ilościach [1].
Spis treści
Co zawiera sok z żurawiny?
Niepozorna żurawinowa kulka okazuje się skarbnicą minerałów, polifenoli i ma mnóstwo cennych witamin, które znaleźć można także w jej soku. Szczególnie dużo jest w nim witaminy C, ale też witamin A, E, K oraz z grupy B (B1 – czyli tiamina, B2 – ryboflawina, B3 – niacyna oraz B6 – pirydoksyna). To nie wszystko: w soku z owoców żurawiny sporo jest wapnia, żelaza, magnezu, fosforu, potasu, sodu, cynku.
Całe owoce żurawiny zawierają też duże ilości bioaktywnych związków roślinnych, przede wszystkim cennych przeciwutleniaczy, polifenoli (najwięcej jest ich w skórce, zatem do soku trafia ich nieco mniej). To m.in. kwercetyna, mirycetyna, peonidyna, a także przeciwzapalna proantocyjanidyna i kwas ursolowy. Co ciekawe, żurawina ma też naturalne konserwanty, dzięki którym długo zachowuje swoje właściwości odżywcze i zdrowotne. To m.in. kwas benzoesowy (karboksylowy), który przy okazji odpowiada za jej aromat.
Dodawanie żurawiny i przetworów z niej jest dobrym sposobem na konserwowanie żywności! Żurawina przeciwdziała rozwojowi bakterii Escherichia coli, którą bywa skażone mięso, zwłaszcza wołowina z hodowli konwencjonalnych. Sposób ten nie jest jednak powszechnie stosowany, kwaśna żurawina zmienia bowiem smak mięsa, co nie odpowiada konsumentom.
Sok z żurawiny – właściwości
Wspomniane powyżej „skarby” przekładają się na właściwości prozdrowotne żurawiny. Przede wszystkim sok z owoców Vaccinium macrocarpon masilne działanie przeciwbakteryjne, co dziś wykorzystuje się zwłaszcza w leczeniu infekcji dróg moczowych. Do niedawna uważano, że te antybakteryjne właściwości wynikają z zakwaszania moczu poprzez obecność kwasu askorbinowego, czyli witaminy C, w owocach. Dziś wiemy, że sok żurawinowy jako taki zmniejsza przyleganie bakterii do nabłonka pęcherza moczowego [2], a obecność witaminy C jeszcze nasila jego działanie.
Jak pokazują badania, składniki zawarte w owocach żurawiny mogą także hamować rozwój bakterii w jamie ustnej, co początkowo wydawało się korzystne w leczeniu zapaleń przyzębia. Niestety,zawartość cukrów w soku (także tych naturalnych, bo na 100 g owoców 4 g to cukry proste) wyklucza stosowanie go jako preparatu leczniczego w jamie ustnej [3].
Żurawina pomaga też w problemach żołądkowych, prawdopodobnie poprzez hamowanie przyklejania się bakterii do śluzówki żołądka [4]. A co ważne, nie niszczy dobrych bakterii. Ponadto ekstrakt z żurawiny – dzięki bogactwu antyoksydacyjnej witaminy C – ma właściwości ograniczające oksydację cząsteczek LDL. Regularnie stosowany może więc zmniejszać ryzyko rozwoju chorób naczyniowych.
Żurawina czy borówka?
Owoce żurawiny mogą być mylone ze swoimi „kuzynkami”, owocami borówki brusznicy. Jedne i drugie są intensywnie czerwone i rosną przy ziemi. Żurawina jest jednak nawet dwa razy większa (może mieć 10 mm średnicy). W Polsce spotkać ją można głównie na północy kraju, na torfowiskach i borach bagiennych, borówka zaś występuje powszechnie w sosnowych i mieszanych lasach na terenie całego kraju. Różnicę między nimi czuć też na języku: oba owoce są kwaskowate, ale żurawina smakuje lekko cierpko, a borówka – gorzko.
Na co pomaga sok żurawinowy?
Biorąc pod uwagę właściwości żurawiny, warto o niej pamiętać w przypadku infekcji układu moczowego. Przeprowadzone w 2007 roku badanie, w którym wzięły udział kobiety w wieku 25–70 lat (a które przeszły co najmniej 6 infekcji układu moczowego rok wcześniej), pokazało, że spożywanie 200 mg ekstraktu z żurawiny dziennie przez 12 tygodni uchroniło je przed nawrotami choroby przez następne 2 lata [5].
Po sok dobrze sięgać, mając pierwsze objawy zakażenia, takiejak parcie na pęcherz, nietrzymanie moczu czy uczucie pieczenia podczas jego oddawania. Popijanie cierpkiego płynu przyda się też w przypadkach zakażeń i kamicy układu moczowego, w trudnościach z opróżnianiem pęcherza, przy przeroście gruczołu krokowego u mężczyzn [5]. Warto stosować go także profilaktycznie, szczególnie mając tendencję do nawracających zakażeń bakteryjnych. Nie tylko dróg moczowych, także pokarmowych! Zdolność składników żurawiny do „odlepiania” bakterii od śluzówek jest wykorzystywana w terapii wrzodów żołądka i zwalczaniu Helicobacter pylori.
Regularnie picie soku z owoców żurawiny wielkoowocowej (to jej najbardziej popularny gatunek) podnosi odporność organizmu i pomaga w utrzymaniu prawidłowej pracy układu pokarmowego. Dzięki zawartości antyoksydantów sok z żurawiny może też pomóc zmniejszyć ryzyko chorób przewlekłych, obniżając stres oksydacyjny powstały w wyniku przewlekłego zapalenia.
Czy wolno pić sok żurawinowy w ciąży?
Umiarkowane spożycie soku z żurawiny jest wręcz zalecane kobietom w ciąży, ze względu na jego wartości odżywcze, a także działanie antybakteryjne. W tym okresie rośnie bowiem ryzyko infekcji, co jest spowodowane rozpulchnieniem i przekrwieniem tkanek dróg rodnych. Sok z żurawiny oczyszcza układ moczowy, pomaga wypłukać patogeny, a jest bezpieczny zarówno dla kobiety, jak i dla rozwijającego się dziecka – w każdym trymestrze ciąży.
Jak pić sok z owoców żurawiny?
Ze względu na jego naturalną postać i bogactwo składników odżywczych sok żurawinowy warto pić nawet codziennie, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Najlepiej smakuje po rozcieńczeniu wodą. Za bezpieczną, bo sprawdzoną, dawkę soku uważa się 50 ml. W przypadku infekcji bakteryjnej dawkę można zwiększyć nawet do 250 ml dziennie. Pamiętajmy, że ze względu na kwaskowaty smak owoców producenci często dodają do soku sporo cukru – a tego, jak wiadomo, im mniej, tym lepiej. Warto czytać jego skład, sprawdzając, jak duży jest dodatek cukru i czy nie ma np. sztucznych barwników lub innych polepszaczy obniżających walory prozdrowotne soku.
Sok żurawinowy – skutki uboczne
Jak większość naturalnych środków stosowana z umiarem żurawina niemal nie ma działań ubocznych, nie wywołuje znacznych reakcji alergicznych, nie stwierdzono też dotychczas narastania oporności bakterii na preparaty żurawinowe. Nie jest jednak wskazana dla osób z kamicą nerkową – w soku stwierdza się bowiem obecność szczawianów, będących częstym składnikiem kamieni nerkowych [6]. Spożywanie ekstraktu z żurawiny podnosi też wydalanie z organizmu jonów wapnia, fosforanów, magnezu i potasu, a nadmierna i nieskompensowana utrata tych jonów może przyczynić się do powstania objawów wywołanych ich niedoborem.
Picia soku z żurawiny powinny unikać osoby mające problemy z krzepnięciem krwi, a także pacjenci po zabiegach chirurgicznych lub z wszczepioną zastawką serca, ponieważ ryzykują obfitymi krwawieniami. Warto skonsultować z lekarzem prowadzącym, czy nie zachodzi interakcja między sokiem żurawinowym a przyjmowanymi lekami. Dobrze też pamiętać, że owoce z powodu dużej zawartości kwasu askorbinowego mogą fałszować wynik badania moczu na hemoglobinę i glukozę.
Sok z żurawiny – przepis
Sok można przygotowywać na różne sposoby. Oto trzy nasze propozycje:
- Najlepszym sposobem na pozyskanie pełnowartościowego soku z żurawiny jest wyciśnięcie bądź zmiksowanie świeżych, umytych owoców na miazgę i odciśnięcie z niej cennego płynu. Pijemy go od razu po przygotowaniu, bez dodatku cukru, za to z niewielką ilością wody. Nadmiar przechowujemy w lodówce, w szklanym, zamkniętym pojemniku, przez kilka dni. Ze względu na kwaśno-cierpki smak jest to jednak przyjemność dla zdeterminowanych.
- Można przygotować także syrop ze świeżych owoców. Sprytnym sposobem jest umieszczenie ich w słoju i zasypanie, warstwa po warstwie, niewielką ilością cukru. Słojem potrząsamy, żeby składniki się wymieszały, następnie zakrywamy go gazą i na 3–4 dni stawiamy w ciemnym miejscu, w temperaturze pokojowej, żeby owoce puściły sok. Raz dziennie mieszamy.
- Klasycznym sposobem na zrobienie soku z żurawiny jest zagotowanie owoców z cukrem.Kilogram owoców zalewamy niewielką ilością zimnej wody (wlewamy jej tyle, żeby zakryć owoce). Po doprowadzeniu do wrzenia dusimy ok. 10 minut na małym ogniu pod przykryciem. Odcedzamy płyn, dosypujemy do niego ok. 200 g cukru (np. trzcinowego) i gotujemy jeszcze przez 5 minut. Następnie gorący sok przelewamy do przygotowanych, wyparzonych szklanych naczyń, mocno zakręcamy i ustawiamy do góry dnem. Przechowujemy w chłodnym i zaciemnionym miejscu.
Źródła:
- Żylicz, Z., Krajnik, M. (2002). Sok z żurawin w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg moczowych u chorych terminalnych. Czy mamy wystarczające dowody, aby wierzyć w jego skuteczność? Polska Medycyna Paliatywna, 1(2), 85–88. LINK
- Schultz, A. (1984). Efficacy of cranberry juice and ascorbic acid in acidifying the urine in multiple sclerosis subjects. Journal of Community Health Nursing, 1(3), 159–169. LINK
- Weiss, E. I., Lev-Dor, R., Kashamn, Y., Goldhar, J., Sharon, N., Ofek, I. (1998). Inhibiting interspecies coaggregation of plaque bacteria with a cranberry juice constituent. Journal of the American Dental Association (1939), 129(12), 1719–1723. LINK
- Burger, O., Weiss, E., Sharon, N., Tabak, M., Neeman, I., Ofek, I. (2002). Inhibition of Helicobacter pylori adhesion to human gastric mucus by a high-molecular-weight constituent of cranberry juice. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 42(3 Suppl), 279–284. LINK
- Bailey, D. T., Dalton, C., Joseph Daugherty, F., Tempesta, M. S. (2007). Can a concentrated cranberry extract prevent recurrent urinary tract infections in women? A pilot study. Phytomedicine, 14(4), 237–241. LINK
- Terris, M. K., Issa, M. M., Tacker, J. R. (2001). Dietary supplementation with cranberry concentrate tablets may increase the risk of nephrolithiasis. Urology, 57(1), 26–29. LINK
