Oregano (łac. Origanum vulgare L.) to powszechnie znane i stosowane ziele, jedna z najstarszych przypraw, a zarazem roślin leczniczych. Oregano należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), podobnie jak mięta, rozmaryn, melisa, macierzanka i inne rośliny lecznicze.
Oregano bywa nazywane dzikim majerankiem albo szałwią hiszpańską. Znane jest również jako lebiodka pospolita. Jego nazwa łacińska wywodzi się od dwóch greckich słów: oros – oznaczającego górę, oraz ganos – tłumaczonego jako blask, jasność, a także radość. Starożytni Grecy oraz Rzymianie wiązali oregano z radością i zabawą. Już wtedy doceniano jego wartości odżywcze oraz właściwości terapeutyczne. Według greckiej mitologii sama bogini miłości Afrodyta kojarzyła zapach oregano ze szczęściem i radością. Lebiodka pospolita miała przynosić szczęście nowożeńcom, wieńczono więc jej listkami młodą parę. W starożytnym Rzymie oregano uważane było za środek skutecznie łagodzący ukąszenia skorpionów i pająków. Jego cenne właściwości doceniali również starożytni Egipcjanie.
Spis treści
Czym jest oregano?
Oregano jest nie tylko popularną przyprawą kuchenną. Ziele lebiodki pospolitej znane jest także z powodu swych cennych właściwości leczniczych.
Lebiodka rośnie w stanie naturalnym na terenie większości Europy i Azji, sięgając aż po obszar Himalajów. W Polsce dziko rosnące oregano spotyka się głównie na terenach południowo-wschodnich. Oregano lubi nasłonecznione stanowiska. Dorasta do 60–80 cm wysokości. Jego drobne, liliowo-różowe lub białe kwiaty zebrane są w groniaste wiechy.
Jako przyprawę kuchenną stosuje się zarówno świeże, jak i suszone oregano. W medycynie naturalnej wykorzystuje się suszone ziele lebiodki. Roślina służy również do pozyskiwania olejku eterycznego, który wykazuje cenne właściwości lecznicze.
Jakie prozdrowotne składniki zawiera oregano?
Najważniejszym składnikiem oregano jest niewątpliwie olejek eteryczny, który w dużej mierze odpowiada za właściwości lecznicze ziela. Inne substancje aktywne obecne w oregano to między innymi:
- związki fenolowe – które odpowiadają w dużej mierze za aktywność antyoksydacyjną oregano. Na uwagę zasługuje tu kwas rozmarynowy, któremu lebiodka zawdzięcza silne działanie przeciwutleniające i wiele swoich właściwości zdrowotnych
- karotenoidy
- kwas L-askorbinowy – czyli naturalna witamina C
- garbniki
- gorycze
- sterole roślinne – fitosterol, sitosterol
- sole mineralne – wapń, magnez, fosfor, cynk, siarka
- witaminy – A, E, K
Właściwości olejku z oregano są związane z jego unikatowym składem chemicznym. Najważniejszymi substancjami aktywnymi są tu przede wszystkim tymol i karwakrol, które decydują o silnych właściwościach przeciwbakteryjnych, antyoksydacyjnych oraz przeciwgrzybiczych olejku.
Oregano – właściwości zdrowotne
Skład ziela lebiodki ma wpływ na jej znane i wykorzystywane od wieków właściwości lecznicze. Jak oregano działa na organizm i jakie jest jego praktyczne zastosowanie?
Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze
Za właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze odpowiadają głównie związki zawarte w olejku z oregano oraz kwas rozmarynowy. Wykazano ich silną aktywność przeciwko takim szczepom bakteryjnym, jak Escherichia coli czy gronkowiec złocisty, oraz takim grzybom, jak kropidlak czy Candida albicans.
Olejek z oregano szczególnie aktywnie zwalcza grzyby z rodzaju Candida. Drożdżaki te wywołują uciążliwe zmiany grzybicze na skórze oraz błonach śluzowych organizmu. Zmiany skórne można bezpośrednio smarować olejkiem lub dodawać kilka kropli olejku z oregano np. do kremu pielęgnacyjnego lub innego neutralnego nośnika. W przypadku grzybicy jamy ustnej i/lub gardła do płukania ust używamy olejku rozcieńczonego w wodzie.
Właściwości przeciwutleniające
Działanie antyoksydacyjne związków obecnych w oregano warunkuje silne właściwości przeciwzapalne rośliny. Wyjątkowo aktywnie działają tu związki fenolowe, zwłaszcza kwas rozmarynowy, a także obecne w olejku z oregano tymol i karwakrol. Wysoka aktywność antyoksydacyjna oregano przekłada się na skuteczną walkę z wolnymi rodnikami i może zapobiegać rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak między innymi schorzenia układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca czy nowotwory.
Badania dotyczące działania przeciwzapalnego oregano wskazują, że ziele lebiodki pospolitej może również mieć właściwości przeciwnowotworowe. Wykazano, że wyciągi z oregano pomagają zapobiegać uszkodzeniom DNA komórkowego, które są spowodowane stresem oksydacyjnym, promieniowaniem oraz działaniem mitogenów – związków wywołujących niezamierzony podział komórek.
Udowodniono również, że karwakrol i tymol mogą zapobiegać nadmiernemu rozrostowi komórek czerniaka oraz przerzutom raka skóry.
Oregano na poprawę trawienia
Olejki eteryczne oraz garbniki sprawiają, że oregano uważane jest za skuteczny środek na dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Ziele zwiększa wydzielanie śliny, soku żołądkowego oraz żółci. Dzięki temu usprawnia procesy trawienia i wspiera funkcje przewodu pokarmowego.
Stosowanie oregano jest wskazane przy atonii jelit, w przypadku zapalenia żołądka, zgagi, przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz niedoczynności wątroby i zaburzeniach dróg żółciowych. Napar z lebiodki stosuje się również jako środek wiatropędny. Pomaga w przypadku nadmiernej fermentacji jelitowej, łagodzi wzdęcia i zapobiega gromadzeniu się nadmiernej ilości gazów jelitowych. Pomaga również w biegunkach, niestrawności, zaburzeniach przyswajania pokarmów, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit.
Oregano na pasożyty
Ziele lebiodki wykazuje również działanie przeciwpasożytnicze. Jest aktywne szczególnie przeciwko lambliom pasożytującym w jelitach. W medycynie naturalnej olejek z oregano sprawdza się w leczeniu jelitowej infekcji pasożytniczej z wyjątkowo dobrym skutkiem.
Oregano na nieżyty górnych dróg oddechowych
Oregano okazuje się również skutecznym środkiem w nieżytach górnych dróg oddechowych. Nasila wydzielanie śluzu przez śluzówkę górnych dróg oddechowych, a jego właściwości rozkurczowe powodują, że rozluźnia mięśnie gładkie oskrzeli. W związku z tym oregano jest pomocne w łagodzeniu suchego, męczącego kaszlu.
Przy stanach zapalnych gardła ciepły napar z lebiodki możemy stosować jako płukankę do gardła, najlepiej w połączeniu z rumiankiem, nagietkiem i szałwią. Napar może być używany również do inhalacji przy katarze lub zapaleniu zatok.
Oregano na ból
Napary z oregano mogą być stosowane do picia w przypadku bólów miesiączkowych, reumatycznych, zwyrodnieniowych, a także bólów głowy, szczególnie na tle nerwowym. To ostatnie wskazanie może wiązać się z łagodnym działaniem uspokajającym oregano.
Z lebiodki można również sporządzić herbatkę, która przydaje się w przypadku zmęczenia oraz w stanach wyczerpania organizmu.
Oregano na dolegliwości skórne
Oregano wykazuje także korzystny wpływ na skórę. Olejek z oregano wchodzi w skład maści o działaniu regenerującym, przeciwzapalnym i przeciwgrzybiczym. Działa również przeciwświądowo.
Wyciągów z oregano używać można w leczeniu trudno gojących się ran, a napar nadaje się do obmywania ciała obłożnie chorych, w celu zapobiegania odleżynom. Można stosować go również do kąpieli regeneracyjnych, a także wykorzystywać jako płukankę do włosów.
Olejek z oregano – właściwości i zastosowanie
Olejek z oregano wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przeciwpasożytnicze. Ponadto korzystnie wpływa na układ odpornościowy i wspomaga procesy trawienne.
Może być stosowany zewnętrznie i wewnętrznie. Na skórę możemy go aplikować w takich dolegliwościach, jak:
- trądzik
- trądzik różowaty
- grzybica – stóp i ogólnie skóry
- łupież
- brodawki
- łuszczyca
- ukąszenia i ugryzienia przez owady – olejek z oregano można również wykorzystywać jako środek odstraszający owady
- bóle mięśniowe i stawowe
Olejek z oregano – jak stosować?
Olejek z oregano zewnętrznie można stosować bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca, ale najlepiej rozcieńczyć go w obojętnym nośniku, np. w oleju ze słodkich migdałów lub oleju kokosowym.
Rozcieńczony olejek z oregano można również stosować do płukania jamy ustnej w przypadku zapalenia jamy ustnej, chorób dziąseł oraz bólu zęba. Ze względu na intensywnie ostry, palący smak i możliwość podrażnienia śluzówek jamy ustnej i przewodu pokarmowego olejek z oregano stosujemy w ilości od 1 do 2 kropli na pełną szklankę wody. Nawet przy tak dużym rozcieńczeniu można jeszcze czuć jego nieprzyjemny, gryzący smak i intensywny zapach.
Olejek z oregano można również zastosować do inhalacji w przypadku kataru, zapalenia zatok czy niedrożnego nosa. Kilka kropli olejku wlewamy do gorącej wody i inhalujemy się aromatyczną parą.
Oregano w kuchni
Szerokie spektrum działania oregano na przewód pokarmowy i procesy trawienia tłumaczy, dlaczego ziele lebiodki pospolitej stało się tak powszechnie używaną przyprawą kuchenną na całym świecie.
W kuchni stosuje się zarówno świeże oregano, jak i suszone ziele. Ich wartości odżywcze oraz właściwości lecznicze sprawiają, że są cennym dodatkiem do wielu dań. Oregano wpływa korzystnie nie tylko na smak potraw, lecz również na poprawę trawienia i przyswajania pokarmów. Świetnie nadaje się do przyprawiania dań bardziej tłustych i ciężkostrawnych.
Jak smakuje oregano?
Wyróżnia się korzennym, nieco gorzkawym i lekko piekącym smakiem. Ma delikatny, aromatyczny zapach, przypominający nieco aromat majeranku.
Zastosowanie oregano w kuchni
Oregano, świeże lub suszone, jest świetną przyprawą do mięs, sosów, zup, duszonych warzyw, leczo, potraw z makaronem. Wysuszone ziele bywa częstym składnikiem mieszanek różnych przypraw – obecne jest np. w ziołach prowansalskich.
Oregano jest powszechnie stosowane w kuchni śródziemnomorskiej, często kojarzy się z daniami kuchni włoskiej lub greckiej. Dodatek świeżych liści oregano poprawia smak i aromat sałatek, pizzy, zapiekanek, dań z pomidorów, bakłażanów, cukinii i ziemniaków oraz roślin strączkowych – ciecierzycy czy soczewicy. Ale uwaga! Oregano powinno się dodawać do potraw z umiarem. Dodatek zbyt dużej ilości przyprawy może sprawić, że danie będzie zbyt gorzkie. Jedna łyżka stołowa świeżych liści oregano stanowi odpowiednik jednej łyżeczki suszonego ziela.
Oregano wykorzystuje się również w produkcji wermutów, likierów, wódek ziołowych i nalewek.
Źródła:
- Veenstra, J. P., Johnson, J. J. (2019). Oregano (Origanum vulgare) extract for food preservation and improvement in gastrointestinal health. International Journal of Nutrition, 3(4), 43–52. https://doi.org/10.14302/issn.2379-7835.ijn-19-2703
- Ajmera, R. (2017). 6 Science-Based Health Benefits of Oregano. Pobrane z https://www.healthline.com/nutrition/6-oregano-benefits
- Lagouri, V., Boskou, D. (1996). Nutrient antioxidants in oregano. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 47(6), 493–497. https://doi.org/10.3109/09637489609031878
- Terenina, M. B., Misharina, T. A., Krikunova, N. I., Alinkina, E. S., Fatkulina, L. D., Vorob’eva, A. K. (2011). [Oregano essential oil as an inhibitor of higher fatty acid oxidation]. Prikladnaia Biokhimiia i Mikrobiologiia, 47(4), 490–494. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21950127/
- Saeed, S., Tariq, P. (2009). Antibacterial activity of oregano (Origanum vulgare Linn.) against gram positive bacteria. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 22(4), 421–424. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19783523/
- Fournomiti, M., Kimbaris, A., Mantzourani, I., Plessas, S., Theodoridou, I., Papaemmanouil, i in. (2015). Antimicrobial activity of essential oils of cultivated oregano (Origanum vulgare), sage (Salvia officinalis), and thyme (Thymus vulgaris) against clinical isolates of Escherichia coli, Klebsiella oxytoca, and Klebsiella pneumoniae. Microbial Ecology in Health and Disease, 26, 23289. https://doi.org/10.3402/mehd.v26.23289
- Savini, I., Arnone, R., Catani, M. V., Avigliano, L. (2009). Origanum vulgare induces apoptosis in human colon cancer caco2 cells. Nutrition and Cancer, 61(3), 381–389. https://doi.org/10.1080/01635580802582769
- Gilling, D. H., Kitajima, M., Torrey, J. R., Bright, K. R. (2014). Antiviral efficacy and mechanisms of action of oregano essential oil and its primary component carvacrol against murine norovirus. Journal of Applied Microbiology, 116(5), 1149–1163. https://doi.org/10.1111/jam.12453
- Silva, F. V., Guimarães, A. G., Silva, E. R., Sousa-Neto, B. P., Machado, F. D., Quintans-Júnior, L. J., i in. (2012). Anti-inflammatory and anti-ulcer activities of carvacrol, a monoterpene present in the essential oil of oregano. Journal of Medicinal Food, 15(11), 984–991. https://doi.org/10.1089/jmf.2012.0102
- Brazier, Y. (2020). What are the health benefits of oregano? Pobrane z https://www.medicalnewstoday.com/articles/266259#_noHeaderPrefixedContent
- Zielnik. (b.d.). Oregano (olejek z oregano) – właściwości, zastosowanie i dawkowanie. Pobrane 26 kwietnia 2023 z https://www.izielnik.pl/blog/oregano-olejek-z-oregano-wlasciwosci-zastosowanie-i-dawkowanie
- Wójcik-Stopczyńska, B. (2016). Siła oregano. Pobrane z https://panacea.pl/sila-oregano/
- Aura Herbals. (b.d.). Oregano – zastosowanie i właściwości zdrowotne. Pobrane 26 kwietnia 2023 z https://auraherbals.pl/leksykon/oregano/
