Sok z brzozy to pierwszy, naprawdę wartościowy podarunek od natury w okresie przedwiośnia i wczesnej wiosny. Jego znaczenie dla zdrowia doceniali już starożytni Słowianie, dla których zupełnie naturalne było korzystanie z dobrodziejstw otaczającej przyrody. Zbieranie soku brzozowego jest łatwe i nie wymaga dużych nakładów finansowych, a wartością dodaną jest tu codzienny spacer do lasu i obcowanie z przyrodą.
Spis treści
Dlaczego warto zbierać sok z brzozy?
Sok brzozowy stanowi skarbnicę witamin i cennych biopierwiastków, których tak bardzo potrzebuje nasz organizm – wyczerpany po zimie i zmęczony niedoborami ważnych składników odżywczych. Skład soku z brzozy nie zawsze będzie taki sam. Może różnić się zawartością poszczególnych składników w zależności od pory zbioru oraz od miejsca, w którym rośnie drzewo.
Przeczytaj również: Sok z brzozy – naturalny środek wzmacniający włosy. Jak go stosować?
Co zawiera sok z brzozy?
Najważniejsze składniki soku z brzozy to przede wszystkim:
- witaminy – szczególnie witamina C oraz witaminy z grupy B
- mikro- i makroelementy – takie jak wapń, potas, magnez, fosfor, miedź, mangan, sód, cynk, żelazo
- węglowodany – głównie fruktoza i glukoza
- aminokwasy – między innymi glutamina, kwas glutaminowy, asparagina, kwas asparaginowy, izoleucyna
- kwasy organiczne – jabłkowy, cytrynowy, salicylowy
- flawonoidy – związki o silnym działaniu antyoksydacyjnym
- garbniki
Nietrudno się domyślić, że sok brzozowy ma działanie wzmacniające. Świeży sok z brzozy zapewnia zastrzyk energii, której tak bardzo nam potrzeba w tym okresie. Ponadto wspiera odporność, wzmacnia siły witalne, dostarcza wartościowych soli mineralnych, ułatwia oczyszczanie oraz poprawia przemianę materii. Przede wszystkim jednak intensywnie odżywia organizm.
Jak smakuje sok z brzozy?
Naturalny sok brzozowy, ze względu na zawartość cukrów prostych, ma specyficzny, delikatnie słodkawy smak, dla niektórych niewyczuwalny (są osoby, którym smakuje po prostu jak woda). Jeśli kupiony gotowy sok z brzozy jest wyraźnie słodki w smaku, może to świadczyć o tym, że był dosładzany cukrem.
Świeży sok z brzozy jest przezroczysty i klarowny, niekiedy może przybrać delikatne, słomkowe zabarwienie. Ogólnie przypomina po prostu wodę, chociaż jest od niej nieco gęstszy, bardziej lepki i słodszy.
Z czasem sok może nieco zmętnieć. Jeśli jednak przechowujemy go w chłodnym miejscu, będzie się nadawał do spożycia przez 3–4 dni. Najlepszy oczywiście jest świeżo pozyskany sok. Dlatego najlepiej zebrać go w takiej ilości, w jakiej jesteśmy w stanie zużyć go w ciągu doby lub dwóch.
Kiedy zbierać sok z brzozy?
Sok brzozowy należy zbierać wczesną wiosną, czyli w marcu i/lub kwietniu. Nie można określić dokładnego przedziału czasowego, ponieważ zależy to od temperatur panujących na zewnątrz, czyli od tego, kiedy rozpocznie się okres wegetacji drzewa.
Pora zbiorów bzowiny zależy też od miejsca, w którym się mieszka – wiosna zwykle wcześniej przychodzi na południu Polski, podczas gdy na północy kraju trzeba na nią poczekać dłużej. Generalnie jednak już w marcu należy zachować czujność i zacząć poszukiwania odpowiedniej brzozy, z której następnie będziemy pozyskiwać sok.
Kiedy brzoza puszcza soki?
Gdy temperatury zaczynają osiągać wartość około 10–15 stopni C w dzień, przez kilka dni z rzędu, w brzozie zaczynają krążyć soki życiowe. Woda brzozowa, z obecnymi w niej składnikami odżywczymi, jest pchana od korzeni w górę pnia drzewa i wędruje naczyniami leżącymi w niewielkiej odległości od kory. Jest to więc najlepszy czas, aby ruszyć na zbiory soku z brzozy.
Aby sprawdzić, czy sok brzozowy już krąży w drzewie, można uciąć cienką gałązkę i poczekać chwilę, aż sok zacznie z niej wypływać. Jeśli gałązka jest sucha, to znak, że jest jeszcze za wcześnie.
Jeśli natomiast sok brzozowy staje się żółtawy i jest go coraz mniej, to oznacza, że sezon jego zbiorów dobiega końca i drzewo już nam więcej soku nie odda, gdyż potrzebuje go do własnego wzrostu.
Z której brzozy można zbierać sok?
W Polsce występuje kilka gatunków brzozy. Jednak tylko z dwóch można pozyskać sok. Pozostałe są pod ochroną.
Te dwa gatunki to brzoza brodawkowata (łac. Betula pendula) oraz brzoza omszona (łac. Betula pubescens). Obie brzozy rosną w Polsce dość powszechnie, zatem nie powinno być problemu ze znalezieniem źródła soku. Brzoza rośnie często na skrajach lasu lub w młodnikach.
Jaką brzozę najlepiej wybrać do zbierania soku?
Najlepiej pobierać sok z drzew na naszej posesji – korzystamy wówczas z dobrodziejstw natury dowolnie. Jeśli jednak nie jesteśmy posiadaczami własnych brzóz, a także nie znamy nikogo, kto mógłby nam udostępnić „swoją” brzozę, możemy skorzystać z drzewa rosnącego w lesie. W takiej sytuacji należy jednak zapytać o zgodę na pozyskiwanie soku z brzozy (na własne potrzeby) w lokalnym nadleśnictwie. Zazwyczaj uzyskamy pozwolenie bez żadnych problemów.
Do zbierania soku z brzozy wybierajmy te drzewa, które mają co najmniej 10 lat i więcej. Pień takiego drzewa powinien być dość gruby – o średnicy takiej jak udo dorosłego człowieka lub szerszej. Im starsze drzewo, tym więcej soku produkuje. Starsze drzewo również lepiej zniesie naszą „inwazję” i łatwiej się zregeneruje.
Pozyskiwanie soku z brzozy powinno przebiegać w miejscach oddalonych od cywilizacji, zanieczyszczonego powietrza, spalin i smogu.
Sprawdź także: https://naturalnieozdrowiu.pl/sok-z-brzozy-naturalny-srodek-wspierajacy-odchudzanie-jak-go-stosowac/
Jak zbierać sok z brzozy?
Sok z brzozy można zbierać na trzy sposoby.
Z gałązek
To metoda najprostsza, a zarazem najmniej inwazyjna. Nie uczyni drzewu większej szkody.
W celu zebrania soku odcinamy ostrym sekatorem (lub nożem) część jednej gałęzi lub kilku grubszych gałązek, następnie umieszczamy ich końcówki w plastikowej lub szklanej butelce (na głębokość około 10–15 cm) i ciasno przywiązujemy butelkę sznurkiem do gałęzi tak, aby nie spadła pod wpływem ciężaru, gdy już napełni się sokiem. Sok skapujący z gałązek będzie powoli spływał do butelki.
Warto zabezpieczyć wlot butelki, np. folią lub woreczkiem, aby nie dostali się do niej nieproszeni goście (najczęściej mrówki) i aby nie znalazły się tam zanieczyszczenia. Tą metodą możemy pozyskać do około 500 ml soku na dobę. Butelka napełnia się przez kilka godzin, można też pozostawić ją na całą noc.
Nawiercenie pnia drzewa
To metoda najbardziej efektywna. W dość szybkim czasie możemy uzyskać tu nawet do kilku litrów soku z brzozy.
Za pomocą wiertarki nawiercamy w korze otwór na głębokość około 2–3 cm. Nie ma sensu wiercić zbyt głęboko, ponieważ soki płyną tuż pod warstwą kory. Płytszy otwór również łatwiej się zagoi.
W otworze umieszczamy rurkę lub wężyk (najlepiej elastyczną, plastikową rurkę lub silikonowy wężyk przeznaczony do kontaktu z żywnością), przez który sok z brzozy będzie ściekał do podstawionej butelki – najlepiej kilkulitrowego baniaka. Naczynie należy zabepieczyć przed deszczem, owadami i zanieczyszczeniami. Najlepiej w korku lub nakrętce wywiercić otwór, przez który szczelnie wciskamy wężyk.
Sok płynie tu najbardziej intensywnie i w dość krótkim czasie możemy zebrać nawet do kilku litrów świeżej oskoły.
Nacięcie pnia brzozy
Siekierą lub ostrym nożem nacinamy pień drzewa – najlepiej zrobić nacięcie w kształcie litery V. Pod nacięcie podstawiamy duży garnek, do którego będą spadać krople soku.
Warunkiem skuteczności tej metody jest wybranie takiego pnia, który jest nachylony pod kątem do ziemi, a nie prosty. Wtedy sok będzie kapał do naczynia, a nie spływał po pniu na ziemię.
Garnek z sokiem warto dokładnie zabezpieczyć np. gazą, aby nie dostali się do niego inni amatorzy bzowiny (mrówki i inne owady) i aby nie wpadły tam drobinki kory czy inne zanieczyszczenia.
Czy pozyskiwanie soku z brzozy szkodzi drzewom?
Najmniej inwazyjną metodą jest odcinanie gałęzi, najbardziej – nawiercanie otworu w pniu. Jeśli jednak zrobimy to właściwie, brzoza nie odniesie żadnej szkody.
Miejsce zranienia należy odpowiednio zabezpieczyć. Otwór po nawierceniu można wypełnić specjalną pastą ogrodniczą, która ochroni drzewo przez zakażeniem oraz przyspieszy gojenie się uszkodzonej tkanki. Jeśli stosujemy metodę nacinania kory, również dobrze jest posmarować nacięcie maścią ogrodniczą do ran, aby zabezpieczyć brzozę.
Jeśli nie korzystamy z tej samej brzozy zbyt wiele razy i nie uszkadzamy jej w kilku miejscach, zranienia zagoją się same i nie pozostawią uszczerbku na zdrowiu i prawidłowym rozwoju drzewa.
Przechowywanie soku z brzozy
Najlepszy do spożycia – pod względem wartości odżywczych – jest oczywiście świeży sok z brzozy. Jednak czasem może się zdarzyć, że uda nam się zebrać nadmiar soku, którego nie chcemy zmarnować, ewentualnie chcemy zrobić sobie zapasy soku z brzozy na zimę.
Jak przechowywać sok z brzozy?
Przez około 2–3 dni po zebraniu sok z brzozy można przechowywać w lodówce, aby zachował świeżość. Nie traci wówczas swoich właściwości ani smaku. Można go rozlać do mniejszych butelek i wykorzystać stopniowo. Dodatek kwasku cytrynowego lub alkoholu przedłuża jego trwałość do około 7–10 dni.
Sok z brzozy można pić w postaci czystej, bez dodatków. Najlepiej 2–3 razy dziennie, w niewielkiej ilości – 50–100 ml. W większych ilościach może spowodować efekt przeczyszczający.
Można także pić sok z brzozy z dodatkiem innych soków, np. z malin lub z cytryny. Warto przyrządzić z niego odżywczy i energetyczny napój – w tym celu mieszamy go z sokiem z cytryny lub pomarańczy, dodajemy imbir, miętę lub melisę i, opcjonalnie, słodzimy miodem.
Jak zrobić sok z brzozy na zimę?
Jeśli mamy nadmiar soku z brzozy, warto zrobić z niego przetwory. Możemy:
- zamrozić świeży sok z brzozy – to najprostsza metoda, która pozwala na długie przechowywanie soku i korzystanie z jego właściwości w późniejszym czasie. Sok mrozimy w pojemnikach lub woreczkach do lodu
- pasteryzować sok z brzozy – pasteryzujemy go dokładnie tak samo, jak wszystkie inne przetwory na zimę. Pasteryzacja pozwala na długie przechowywanie soku (najlepiej zużyć go w ciągu roku), jednak jednocześnie w wysokiej temperaturze tracimy sporo witaminy C. Zawartość soli mineralnych jednak zasadniczo nie ulega zmianie
- zrobić syrop z soku z brzozy – sok gotujemy na małym ogniu, stopniowo redukując go do konsystencji syropu. Gorący syrop przelewamy do czystych butelek lub słoików i szczelnie zakręcamy. Wysoka temperatura, co prawda, zniszczy część składników, ale wartość odżywcza i energetyczna soku z brzozy pozostanie
Pamiętajmy, że nie mamy wiele czasu na zbiór soku z brzozy. Sok płynie aktywnie tylko przez około 2-3 tygodnie. Pierwsze listki na brzozach oznaczają koniec zbiorów. Po tym czasie sok mętnieje i jest go coraz mniej. Warto więc w porę skorzystać z bogactwa natury i wzmocnić się na wiosnę odżywczym sokiem z brzozy.
Źródła:
- Strawa, J. (b.d.). Jak zbierać sok z brzozy? Pobrane 30 marca 2023 zhttps://domowejroboty.pl/porady/sok-z-brzozy/
- Ania Gotuje. (2022). Sok z brzozy. Kiedy i jak zbierać? Pobrane zhttps://ania-gotuje.pl/przepis/sok-z-brzozy-kiedy-i-jak-zbierac/
