Medycyna chińska prezentuje zupełnie odmienne podejście do jedzenia niż rozpatrywanie go w kontekście samych wartości odżywczych, liczby kalorii i podziału na białka, węglowodany i tłuszcze. W dietetyce chińskiej najważniejszy jest wpływ danego pokarmu na ciało, jego energia i kierunek działania. Rozpatruje się to, jakie odczucia dane pożywienie wywołuje – czy czujesz się po nim rozgrzana, czy wychłodzona, czy masz więcej energii, czy też jesteś ociężała i powolna.
Poszczególne produkty żywnościowe nie są ani dobre, ani złe. Ich przydatność zależy od tego, kto, w jakiej ilości i dlaczego je spożywa. Jedzenie jest czynnikiem odpowiedzialnym za zdrowie i komfort życia, dlatego traktowane powinno być jako lekarstwo.
Spis treści
Dieta w medycynie chińskiej
Chiński system dietetyczny jest elastyczny, co oznacza, że nie narzuca restrykcyjnie uniwersalnych zasad odżywiania dla wszystkich i nie promuje jedynego słusznego sposobu jedzenia, ale opiera się na zindywidualizowanym podejściu dostosowanym zawsze do wzorca chorobowego i konstytucji danego pacjenta. To, w jakim stopniu zostanie włączona do leczenia dieta i pożywienie lecznicze, zależy głównie od dobrej woli pacjenta. Dlatego należy ich uświadamiać, że zmiana nawyków żywieniowych daje lepsze efekty długofalowe niż zażywanie chińskich ziołowych specyfików leczniczych czy korzystanie raz na jakiś czas z zabiegu akupunktury lub masażu.
Odpowiednia dieta jest podstawą zdrowia i terapii, jednak w związku z nią pacjent musi być gotowy na zmianę stylu życia i dotychczasowych przyzwyczajeń.
W chińskiej kulturze do dzisiaj świadomość leczniczych właściwości pożywienia przejawia się jako rodzaj mądrości ludowej. To, co dla współczesnego człowieka kultury Zachodu wydaje się skomplikowane i archaiczne, w Chinach stanowi podstawę codziennego życia. Bardzo prosta jest np. zasada równoważenia gorącego zimnym i odwrotnie. Jeśli byliśmy narażeni na działanie zimnego czynnika klimatycznego jak wiatr, wilgoć, przemarznięcie, najprościej jest zrównoważyć to przy pomocy ciepłego, rozgrzewającego pożywienia, jakim będzie w tym przypadku herbata z imbirem i cynamonem, ciepła owsianka, duszona jagnięcina, czosnek, ostre przyprawy itp. Jeśli jest ciepły, słoneczny dzień i jest nam gorąco, równowagę uzyskujemy poprzez spożywanie produktów o działaniu ochładzającym, jak np. surówki, owoce, letnia woda z cytryną, sałatki ze świeżych warzyw.
Dieta na zdrowie
Te proste zasady zostały zapomniane w dzisiejszych zapędzonych czasach, gdy przestaliśmy słuchać naszych organizmów i zaczęliśmy żyć wbrew zasadom natury. Sprzeciwiając się tym prawom, doprowadzamy organizm do różnego rodzaju dysharmonii, które z poziomu energetycznego stopniowo przechodzą na poziom fizyczny, objawiając się w postaci rozmaitych chorób, dolegliwości i dyskomfortu na co dzień.
I niestety dopiero odczuwalne symptomy załamania się zdrowia sprawiają, że szukamy pomocy. Jedną z form próby naprawienia stanu zdrowia jest przejście na „jakąś” dietę. Nad wyraz modne stały się w ostatnich kilkudziesięciu latach różnorakie diety oferujące cudowne i spektakularne efekty. Niestety, wiele z nich po czasie okazało się zgubnych w skutkach i tym samym zaniechanych, ale kilku udało się przetrwać i do dzisiaj są popularnym wyrazem dbania o zdrowie.
Nie jest problemem, jeśli wybór danej diety idzie w parze z rozwojem świadomości i wiedzy na temat spożywanych produktów spożywczych i ich wpływu na organizm, ale przede wszystkim należy znać swój organizm! Niezbędne do zaordynowania odpowiedniej diety jest właściwe zdiagnozowanie stanu zdrowia i istniejących dolegliwości. W medycynie chińskiej przypisuje się je do tak zwanych wzorców chorobowych, z których każdy determinuje odpowiedni rodzaj leczenia. Co ważne, dla każdego człowieka będzie to inne leczenie. Dieta w medycynie chińskiej to rodzaj terapii i niezwykle ważne jest, aby dopasować ją indywidualnie do potrzeb, a w miarę postępów terapeutycznych należy ją modyfikować.
Aby dieta była skuteczna, musisz ją zaakceptować
Dieta nie dotyczy tylko ciała, jest związana także z innymi płaszczyznami. Wiąże się z samopoczuciem psychicznym i emocjonalnym. Aby dieta była skuteczna i korzystna dla nas, powinniśmy ją akceptować. W tym celu najpierw należy uświadomić sobie, dlaczego i po co mamy jeść w ustalony sposób określone produkty, a dopiero potem tworzyć jadłospisy. Człowiek powinien wiedzieć, dlaczego ma wyeliminować pewne produkty z diety, wówczas będzie mu łatwiej zmienić sposób odżywiania.
Jeśli wytłumaczy się pacjentowi, co będzie się działo w jego organizmie po zjedzeniu czekoladowego batonika lub pączka i jakie niekorzystne procesy metaboliczne to wywoła, zapewne za drugim razem zastanowi się, czy warto sięgać po ten produkt. Jeśli tylko powiemy, że słodycze i ciastka są niezdrowe i mają dużo kalorii, nie będzie to informacja, która zapobiegnie łakomstwu. Przecież KAŻDY wie, że pączki są niezdrowe, i nie o kalorie tu chodzi. Pożywienie to nie tylko wartość energetyczna wyliczona w kaloriach. Gdyby tak było, można by zamieniać dowolne produkty, biorąc pod uwagę tylko liczbę kalorii, którą zawierają, i np. na śniadanie zamiast pożywnej i zdrowej owsianki z orzechami zjeść wspomnianego pączka, bo oba posiłki mają podobną liczbę kalorii. Niestety, to tak nie działa…
Jak zmienić sposób odżywiania się?
Dlatego decyzja o podjęciu diety powinna być oparta na wiedzy i świadomości, jakie korzyści konkretny sposób odżywiania się może nam przynieść i dlaczego jest lepszy niż dotychczasowy. Tylko wtedy jesteśmy w stanie na stałe zmienić nasze nawyki żywieniowe. Jeśli natomiast zmusimy się do konkretnej diety, to wystarczy nam zapału na dwa, góra trzy tygodnie, aby utrzymać nowe zasady, a potem wracamy do starych nawyków.
Dieta nie może być restrykcją, narzuceniem lub dogmatycznym ograniczeniem. To od razu budzi podświadomy sprzeciw i wywołuje niezgodę na poziomie psychicznym.
Jedzenie bowiem spełnia nie tylko funkcję odżywczą i podtrzymującą nasze funkcje fizjologiczne. Jedzenie ma o wiele większe znaczenie. Jest między innymi przyjemnością, spełnia funkcje socjalne, poznawcze, emocjonalne, kojarzy nam się z różnymi wspomnieniami, jest niezmiernie ważnym aspektem naszego życia. Nie bez powodu w ważnych chwilach życia towarzyszy nam posiłek. Oświadczamy się często w eleganckiej restauracji, wszelkie przyjęcia rodzinne, śluby, rocznice, urodziny także są nierozłącznie związane z uroczystą konsumpcją, której poświęcamy mnóstwo czasu i energii. Przyjmując gości w domu, zazwyczaj nie siedzimy przy pustym stole, tylko staramy się ich podjąć choćby skromnym poczęstunkiem.
Na co dzień spożywamy przynajmniej trzy posiłki. Spędzamy na jedzeniu dużo czasu – nie tylko na samej konsumpcji, ale także na obmyślaniu dań, przygotowywaniu składników, przyrządzaniu, wyszukaniu odpowiedniego przepisu. Satysfakcja ze zdrowego i smacznego posiłku jest ogromna.
Co i jak jeść, aby długo żyć?
1. Jedz w większości gotowane i ciepłe pożywienie
Gotowanie pokarmów było kluczowym osiągnięciem w rozwoju ewolucyjnym człowieka. Ciepło zmniejsza wpływ pasożytów i drobnoustrojów na zdrowie ludzkie oraz dostarcza energii cieplnej. Potrawy gotowane, poddane obróbce termicznej są łatwiej trawione i lepiej przyswajane przez organizm.
2. Jedz urozmaicone pożywienie
Dieta powinna być różnorodna, ale niezbyt kaloryczna. W medycynie chińskiej hołduje się zasadzie, że spożywanie pokarmów pochodzących z różnych źródeł daje wszystkie korzyści, jakie są potrzebne człowiekowi. Różnorodność źródeł obejmuje pokarmy pochodzenia zarówno zwierzęcego, jak i roślinnego. Chodzi o to, aby jeść zboża, owoce, mięso, warzywa i nabiał, a wszystko w równowadze i umiarkowanych ilościach. Diety eliminacyjne nie są wskazane.
3. Jedz zgodnie z porą roku
Spożywanie produktów sezonowych jest wskazane i bardzo korzystne. Zanim nastąpiła era dużych możliwości przechowywania żywności (zamrażanie, konserwowanie) oraz jej szybkiego transportu (nawet na duże odległości), większość ludzi bazowała właśnie na diecie dopasowanej do pory roku i tego, co aktualnie natura oferuje. Odżywianie się zgodnie z porami roku dostraja nas do naturalnych rytmów przyrody i wspiera organizm podczas zmian sezonowych i klimatycznych.
4. Jedz regularnie
Regularne spożywanie posiłków codziennie o tych samych porach sprzyja wspieraniu qi śledziony i prawidłowej pracy układu trawiennego. Jeśli dodatkowo jest dostosowane do zegara narządów, wzmacnia funkcjonowanie całego organizmu i utrzymanie go w równowadze.
5. Ciesz się jedzeniem
Radość ze spożywania posiłków jest częścią procesu, który pozwala otworzyć się na pełne odżywienie ciała poprzez pokarm. Jeśli jesteśmy spokojni i zadowoleni w czasie jedzenia, trawienie przebiega łatwiej i lepiej przyswajamy składniki odżywcze. Nasze ciało przyjmuje wówczas pokarm, skutecznie z niego korzystając. Nie chodzi tu o stwierdzenie wygłaszane często przez osoby z nadwagą: „Kocham jeść, więc dlatego jest mnie za dużo…”, lecz głównie o to, aby do posiłku siadać z pozytywnym i radosnym nastawieniem.
6. Jedz w stanie relaksu
Chińczycy wyznają zasadę, aby nie łączyć jedzenia z pracą. Należy zatem skupić się na samej czynności jedzenia, nie zakłócając jej rozmową przez telefon, oglądaniem telewizji, uczeniem się lub czytaniem, przeglądaniem wiadomości w prasie lub komputerze lub wręcz pracą w trakcie posiłku.
7. Dobrze przeżuwaj
Jedno z chińskich powiedzeń głosi, że „żołądek nie ma zębów”. Dobrze przeżuty pokarm powoduje, że praca narządów trawiennych będzie łatwiejsza, i zwiększa skuteczność wchłaniania składników odżywczych.
8. Nie jedz przed snem
Kiedy jemy późnym wieczorem lub nawet w nocy, gdy organizm naturalnie spowalnia procesy życiowe, jedzenie dłużej przebywa w przewodzie pokarmowym. Może to skutkować problemami ze snem, ale również spowodować zastój pokarmowy oraz kłopoty trawienne i gastryczne.
9. Nie pij zbyt dużo w czasie posiłku
Śledziona nie lubi wilgoci, zatem nie „zalewajmy” jej podczas jej pracy, czyli w czasie jedzenia. Wystarczy niewielka ilość ciepłego płynu w trakcie posiłku, zbyt duża osłabiłaby działanie śledziony i spowolniła trawienie. Płyny najlepiej wypijać pomiędzy posiłkami.
10. Nie najadaj się do syta
W kulturze dostatku i nadmiaru bywa to trudne. Jeśli się przejadamy przy każdym posiłku, w przewodzie pokarmowym tworzy się zastój pokarmu czekającego na przetworzenie. W efekcie odczuwamy zmęczenie i ociężałość, ponieważ organizm zużywa całą energię na trawienie nadmiaru pokarmu. Śledziona zostaje nadmiernie obciążona i gorzej spełnia swoje funkcje. Chińczycy powiadają: „Jeden kęs jedzenia mniej przy posiłku pomoże ci dożyć 99 lat”.
Zobacz także: Nowy rok, lepsze nawyki. Zmieniaj je powoli, ale konsekwentnie
