Wydaje się oczywiste, że jeśli jest nam gorąco, to sięgamy po zimne jedzenie i napoje, a gdy trzęsiemy się z zimna, to naturalnym odruchem będzie przygotowanie gorącej herbaty czy zupy. Tymczasem nie zawsze jest to korzystne dla organizmu, zwłaszcza jeśli dotyczy skrajnych różnic temperaturowych.
Spis treści
Aspekty yin i yang pożywienia
Yin i yang to dwa przeciwstawne, a jednocześnie uzupełniające się bieguny. Wszystkie rzeczy oraz zjawiska we wszechświecie zawierają te dwa komplementarne aspekty. Dotyczy to także ciała człowieka oraz pożywienia. Dlatego znajomość dietetyki w medycynie chińskiej, w kontekście jakości energetycznej i termicznej poszczególnych produktów spożywczych, jest podstawą do utrzymania zdrowia i równowagi, a nawet do leczenia różnych wzorców chorobowych.
Yang oznacza ciepłe, jasne, słoneczne i aktywne, zaś yin odnosi się do zimnego, ciemnego i pasywnego. W odniesieniu do pożywienia produkty pochodzenia zwierzęcego są yang, zaś produkty pochodzenia roślinnego są yin. Żywność typu yang rozgrzewa, a posiłki typu yin wychładzają organizm. Smak ostry i słodki mają jakość yang, natomiast smaki gorzki, kwaśny i słony są natury yin.
Znajomość natury pożywienia jest ważna, ponieważ wpływa na równowagę w ciele człowieka. Dlatego najlepsze posiłki to takie, w których występują wszystkie rodzaje smaków, w określonych proporcjach. Zachwianie tego balansu może spowodować różne dolegliwości, nie tylko ze strony przewodu pokarmowego.
Dobór właściwego pożywienia zależy w ewidentny sposób od pór roku, a więc od czynników klimatycznych, które również podlegają prawom yin i yang. Lato i ciepły klimat jest yang, zaś zima, deszcz i mróz są yin. Człowiek stanowi nieodłączną część natury i jego ciało dopasowuje się do zewnętrznych okoliczności. W lecie nasz aspekt yang jest bardziej wyeksponowany na powierzchni ciała, natomiast yin pozostaje ukryte w środku. Odwrotnie jest w zimie, gdy to yang chowa się głęboko.
Dlatego należy uważać szczególnie na skrajne różnice temperaturowe między posiłkiem, a naszym ciałem. Gorące i zimne produkty spożywcze stanowią rodzaj ekstremum pod względem termicznym i powinny być stosowane raczej oszczędnie i z umiarem, ponieważ łatwo mogą zachwiać delikatną równowagą, szczególnie u osób z określonymi wzorcami chorobowymi.
Jak odżywiać się latem?
W lecie zatem, pomimo że jest nam gorąco, więc chętnie i szybko schładzamy się zimnymi napojami, trzeba zachować szczególną ostrożność. Dotyczy to przede wszystkim dzieci.
Z punktu widzenia medycyny chińskiej, dzieci do około 8 roku życia mają fizjologicznie słabo rozwinięty środkowy ogrzewacz, zatem ich układ pokarmowy nie funkcjonuje jeszcze tak dobrze, jak u dorosłych. Pozostają zatem wrażliwe szczególnie na zimne pokarmy i napoje.
Dlatego produkty ekstremalnie zimne, w tym lody oraz wszelkie lodowate napoje prosto z lodówki, mogą spowodować silne zaburzenia energetyczne. Różnica między temperaturą ciała, a temperaturą pożywienia oraz niedojrzałość narządów trawiennych może spowodować gwałtowne zablokowanie energii trawiennej żołądka. Nagła biegunka i wymioty oraz bóle brzucha, pojawiające się po spożyciu lodów i piciu zimnych napojów, są częstymi objawami spotykanymi u dzieci w lecie.
Wynika to z zaburzenia równowagi yin i yang – w lecie yin pozostaje wewnątrz ciała, zatem należałoby zrównoważyć je pokarmami natury yang, a więc ciepłymi. Z tego względu mieszkańcy cieplejszych terenów naszego globu, pomimo, że są narażeni na wysokie temperatury, gorąco i upał, gaszą pragnienie ciepłymi napojami.
Turyści odwiedzający kraje arabskie zapewne bywają zdziwieni, że w ogromny skwar częstuje się ich gorącą miętową herbatą, do tego często bardzo słodką. Powszechnie znany jest też fakt, że w upalnych Indiach używa się mnóstwa rozgrzewających i pikantnych przypraw, które bynajmniej nie chłodzą.
Taka zasada ma na celu zrównoważenie wewnętrznego yin za pomocą yang z pokarmów, ale także zmniejszenie różnic między temperaturą ciała i posiłku. Jeśli organizm jest silnie rozgrzany, to zaserwowanie mu lodowatego napoju lub lodów nie jest dobrym pomysłem, ponieważ spowoduje drastyczną niezgodność termiczną. Nagłe ochłodzenie może skutkować różnymi schorzeniami, np. przeziębieniem, bólem gardła lub biegunką czy bólem brzucha.
Czy zimą jest podobnie?
Te zasady odnoszą się również do zimnych pór roku. Wtedy yang wędruje w głąb ciała, a yin przebywa bardziej przy powierzchni. Dlatego jedzenie lodów w zimie wcale nie jest takie pozbawione sensu, oczywiście jeśli podchodzimy do tego z umiarem. Chińczycy zalecają również spożywanie białej rzodkwi w okresie zimowym, chociaż ewidentnie warzywo to ma naturę termiczną ochładzającą. Jest jednak wskazane, ponieważ poprawia trawienie, zwłaszcza zimą, a zimą mamy tendencję do gromadzenia gorącej wilgoci w przewodzie pokarmowym.
Chłodne termicznie pokarmy będą więc równoważyć gorąco w środku. Poza tym wykazują zgodność termiczną z niskimi temperaturami panującymi na zewnątrz.
Z lodami jednak nie należy przesadzać w żadnej porze roku…
Ogólnie trzeba zawsze pamiętać o umiarze i zdrowym rozsądku. Pamiętajmy, że stan zdrowia jest określany w medycynie chińskiej jako równowaga pomiędzy yin i yang.
Lato jest porą ognia i gorąca, które wyczerpuje płyny ciała i uszkadza yin. W tym okresie powinno się więc przyjmować posiłki chłodne i nawilżające. Unikać natomiast należy produktów energetycznie gorących, o smaku gorzkim, czyli wysuszającym (np. kawa), ale także tych o zimnej naturze termicznej.
Wskazane będą owoce i soki owocowe, warzywa, sałatki, jogurty, mięso królika, piwo pszeniczne czy woda mineralna. Chińczycy od wieków zalecali zieloną herbatę, jako idealny napój podczas gorącej pory roku.
Podczas miesięcy zimowych istotna jest natomiast ciepła i wzmacniająca dieta, bogata w posiłki odżywiające qi, yang i krew. Wskazane jest spożywanie jagnięciny, wołowiny, dziczyzny, gulaszów warzywno-mięsnych, krewetek, a także orzechów włoskich, czarnego sezamu, czerwonych winogron i czerwonego wina.
Do picia zalecane są herbaty z ostrymi i słodkimi przyprawami oraz niewielkie ilości wysokoprocentowego alkoholu. Mędrzec chiński z dynastii Ming zalecał umiarkowane spożywanie alkoholu, jako że: „Napoje alkoholowe mają gorzki i ostry smak oraz gorącą naturę termiczną. Jeśli alkohol jest spożywany we właściwej ilości, reguluje on przepływ krwi, wspiera krążenie qi, stymuluje umysł i rozgrzewa ciało”.
Unikać natomiast w zimie należy nadmiaru energetycznie gorącego i ostrego pożywienia, ponieważ zbytnio może wysuszyć płyny ciała i osłabić yin.
Dbajmy o zrównoważone i urozmaicone posiłki na co dzień
- W codziennej diecie pierwszeństwo powinny mieć produkty o zrównoważonej naturze termicznej ani za zimne, ani za gorące. Korzystnie też działa łączenie składników energetycznie zimnych i chłodnych z produktami rozgrzewającymi, ponieważ zapewnia to równowagę termiczną i jest dobroczynne dla organizmu. Możemy np. połączyć sałatkę z pomidorów i sera fety z ostrymi papryczkami i czosnkiem.
- Do mięsa dodajmy produktów o smaku kwaśnym, ponieważ to ułatwia przyswajanie żelaza oraz powoduje lepsze trawienie. Dlatego np. wątróbkę dobrze jest przyrządzić razem z jabłkiem i podać z ogórkiem kiszonym i zieloną pietruszką, a wszelkie dania mięsne wymagają surówki lub sałatki.
- Dieta zgodna z medycyną chińską zaleca posiłki różnorodne, w których powinny być obecne wszystkie rodzaje smaków. Sposób odżywiania się, dostosowany do pór roku i uwarunkowań klimatycznych zapewni nam właściwe funkcjonowanie środkowego ogrzewacza i prawidłowe odżywienie całego organizmu.
